U steunt de heemkundekring door lid of vriend te worden.
Iedere eerste maandag- en woensdagochtend van de maand van 10 tot 12 uur kunt u ons bezoeken in het heemhuis.

Koew

Uit DeurneWiki, de historische encyclopedie voor groot-Deurne.
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
De koei melken in de wei op de Wittedijk. (foto fam. Geelen-Geboers)

Een koew of ków is Deurnes dialect voor koe.[1]


Zegswijzen[bewerken | brontekst bewerken]

  • háj hi d'r net zóveul verstand van às 'n ków van de zóndeg - hij heeft er totaal geen verstand van
  • àster eijen koew béést, stèèke d'àànder de stárt umhóg - onrustig gedrag werkt aanstekelijk, mensen apen elkaar na, bijv. heg knippen, gras maaien, auto wassen, etc.
  • 'n lómp kallef - een lomperik
  • zòwwe wórt 't kallef grótter às de koew - zo is de oplossing omslachtiger dan het probleem
  • náw schijt 't kallef in d'n émer - nu gaat het mis
  • náw heddege 't kallef án 't schijte - nu gaat het mis
  • háj búkt às 'n koew - hij laat een boer
  • 't trèkt óp de vùrste koew - het tocht hier
  • às 'nen òssezèèk - wordt gezegd van een weg met heel veel bochten, zoals een os de kar al plassend voorttrekt
  • bótter án oew gat smèère en druijeg brouwet frèète, dès seund! - dat is jammer!
  • strékel - 1° wedsteen 2° schelmse vent (scheldwoord): ondeugend iemand
  • 'n koew hi 'n gròwete blérrie - een koe heeft een grote tong
  • iemeze 't zil óp de hórres gèève - kijken wat het lijden kan als het niet vlotte, toen bond ze in.


Dialectwoorden in verband met koe[bewerken | brontekst bewerken]

bist rund
stiejer stier
òs os, gecastreerde stier
kallef kalf
vaarskallef vrouwelijk kalf
mólkallef vrouwelijk kalf
stierkallef mannelijk kalf
maol jong vrouwelijk dier
mök ongedekt beest
pink jonge koe van 'n half tot een jaar
vaars jonge toe van 2-2½ jaar, vlak voordat zij voor de eerste keer moet kalven
kalfvaars vaars die een kalf krijgt
schòt beest dat voor de 2° keer moet kalven
kwéén onvruchtbare koe[2]
'n speulige koew een tochtige koe (net als een teef die loops is)
'n brulse koew had losse banden, bleef tochtig, men kreeg ze niet drachtig
dikbil vette koe (ook scheldwoord); koe, (stier) of os met abnormale vleesvorming, vooral aan de achterpoten
hórres horens
èèr uier (het meervoud wordt zelden gebruikt)
strikkel speen van een uier
rómme melk
stròppe verdikte geelachtige melk[3]
mölk karnemelk
striepe melken met duim en wijsvinger
bùttere karnen
bótter boter
biest de eerste melk na het kalven
wittere te drinken geven
de naiere de koestal
geunze zuchtend geluid maken door de koeien op stal
groep sleuf in de koestal voor de vloeibare mest
koejevlaoj koeievla (stront)
nirreke herkauwen
reiere loeien
bééze rennen

Uitdrukkingen in verband met koe[bewerken | brontekst bewerken]

  • de hórres van de koew - de horens van de koe
  • de kalvere óp d'n èère wittere - de kalveren op de stal laten drinken (2 vingers op de rand van de emmer)
  • de koei reiere, ze wille gemólleke wórre - de koeien loeien, ze willen gemolken worden
  • de koew nirrekt - de koe herkauwt
  • die koew hi 'n grówete èèr - die koe heeft een zware uier
  • de èèrs van die biste wárre te klèèn - de uiers van die runderen waren te klein
Referenties
  1. Hans van Hoek - Het Deurnes Dialect, Deurne, 1996
  2. een intersex tweeling: mólkallef + stierkallef: er was veel kans dat het mólkallef een kwéén was en werd daarom verkocht!
  3. als een koe uierontsteking heeft, komt er bij het melken stròppe uit