De Raakt
De Raakt (Rakt) is een toponiem voor het noordelijke gedeelte van de voormalige gemeente Vlierden tegen de grens van Bakel en Deurne.
Beekpassage
De brug die hier vroeger in de oude weg lag, werd Raaksche Brug genoemd en bestond al in de 17e eeuw. De vroegste vermelding van de naam Ra(a)kt is van 1615, toen twee Deurnese borgemeesters in het openbaar de aanbesteding deden tot het bouwen van een nieuwe brug over de Raecktse Loep, zoals de Oude Aa herhaaldelijk genoemd wordt. In 1753 werd de brug in steen uitgevoerd.
Voor een mogelijke verklaring van de herkomst van de naam legt Spamer verband tussen de het woord 'Racker', waarmee in het Duits van rond 1500 de beul werd aangeduid, en de galg die nog tot rond 1800 zo’n 500 meter oostelijk van de Raaksche Brug stond. Het Nederlandse woord 'rakker' betekende oorspronkelijk beulsknecht. Mogelijk dat die galg en de functionaris die er bij hoorde de naamgevers van Rakt en Raakt waren.[1] Een tweede plausibele verklaring is een afleiding van het woord rak, dat rechte (water)loop betekent. De Aa zou hier in het verleden mogelijk een opmerkelijk recht verloop hebben gekend. Gezien overeenkomsten met andere waternamen, zoals die van het Damrak in Amsterdam, is de tweede optie het waarschijnlijkst.
De Oude Aa vormde hier bovendien de oude grens tussen de gemeenten Deurne en Liessel en Vlierden. De grens met de gemeente Bakel en Milheeze lag bovendien dichtbij.
Ontginningen
De Rakt bestond de facto uit een westelijke ontginning op Vlierdens grondgebied rond Helmondsingel 160 (vanaf circa 1836), en een oostelijke op Deurnes grondgebied rond de Clasinahoeve (vanaf circa 1844). Veel later werd deze ontginning naar het oosten uitgebreid (vanaf circa 1928), en werd Helmondsingel 140 gebouwd. De drie delen bespreken we hierna aan de hand van de bijbehorende boerderijen.
Helmondsingel 160
Tegelijk werd de naam De Rakt ook gebruikt voor de omgeving van de brug. Tot in de eerste helft van de negentiende eeuw was er in deze omgeving nog nauwelijks cultuurland te vinden. Rond 1836 (dj. 1837) werd een eerste ontginning ten westen van de brug uitgevoerd door de Vlierdense landbouwer Hendrikus van den Broek, die hier een stuk heide van de gemeente Vlierden had gekocht. Rond 1836 (dj. 1837) liet hij op dit perceel heide (Vlierden B 203) een nieuw huis met schuur en erf bouwen. Dat kreeg de aanduiding Vlierden B 233, de resterende heide Vlierden B 232.[2] Uit dit erf ontstond de huidige boerderij Helmondsingel 160.
Clasinahoeve
Ook aan de Deurnese kant van de Oude Aa werd ontgonnen. Rond 1844 (dj. 1845) kocht de Helmondse fabrikant Albertus Bots hier een groot stuk land en liet dat systematisch inrichten, met twee lange stroken land, met daartussen een haaks op de dijk naar Helmond staande weg, de huidige Raktseweg.[3] Enkele jaren daarna, maar vóór 1856, liet hij de heide ontgonnen en een huis met schuur bouwen, dat kadastraal bekend werd als A 286. Rond 1862 (dj. 1863) kwam het toe aan Arnoldus Bots, eveneens fabrikant in Helmond. Het huis kreeg toen het huisnummer B.232. Rond 1882 (dj. 1883) deed Bots het met het nodige land van de hand.[4] Koper was de Deurnese bakker Martinus van de Mortel (1810-1891) met consorten, onder wie de winkelier Louis.[5] Na de dood van vader Van de Mortel kwam het huis bij boedeldeling toe aan Lambertus Smits (1858-1899), die op de boerderij een herberg dreef en dus de eerste van de eigenaren was, die er ook echt zelf woonde.[6] In die tijd trof een brand het huis.
Rond 1916 (dj. 1917) werd de boerderij met het land verkocht aan Theodorus Mouris (1883-1935), die de boerderij ook zelf bewerkte. Het huis stond toen nog altijd bekend als huis, stal, schuur, bakhuis, erf.[7] Het adres was inmiddels Helmondschedijk C.53, in 1930 nog B.99. Waarschijnlijk was Theodorus degene die de boerderij de naam Clasinahoeve gaf, naar zijn echtgenote Clasina Magdalena Verhaar (1882-1952). In 1929 verschijnt de naam voor het eerst op een topografische kaart.
De verkoop vond plaats rond 1931 (dj. 1932), en wel aan de N.V. Textielfabrieken voorheen Diddens en van Asten te Helmond. Die liet een aantal percelen inclusief de boerderij tot één nieuw perceel verenigen, en wel A 527. Rond 1940 (dj. 1941) werd het geheel verkocht.[8] Kopers waren enkele telgen uit de Helmondse industriëlenfamilie Van Asten, die de boerderij rond 1942 (dj. 1943) liet slopen. Het resterende land werd verdeeld bij een boedelscheiding rond 1943 (dj. 1944) en opnieuw rond 1946 (dj. 1947).[9] Tot in de jaren 70 bleef het land van de familie Van Asten, tot het rond 1977 (dj. 1978) werd overgedragen aan de boer op Biesdeel 20.
Helmondsingel 140
Rond 1930 werd de Deurnese ontginning naar het oosten toe uitgebreid, tot aan de rand van het Zandbos. Op dit cultuurland liet de Deurnese burgemeester Johannes Casper van Beek (1877-1951) in 1931 een landbouwschuur en in 1932 een pachtboerderij bouwen. Een deel van de gronden werd uiteindelijk met de boerderij verkocht, maar de rest van het land bleef de familie tot na 1989 verpachten. De bedoelde pachtboerderij was de boerderij De Rakt, met het adres Helmondsingel 140. Het huis Helmondsingel 144, eertijds een PTT-station, is daarvan een afsplitsing.
Bronnen, noten en/of referenties
|