Legende van het Zandbos

De legende van het Zandbos is een verhaal over het ontstaan van de zandverstuivingen in de omgeving van het Zandbos

Op dit detail van de kaart van Verhees van 1794 is de galg zichtbaar op de kruising van de weg van de Bleijs naar de Bottel en de weg van Deurne naar Helmond (de huidige Helmondsingel)

De legende

Een boer op het Kerkeind trof in zijn schop een landloper, Jasper genaamd, aan. Hij vroeg de boer om werk en na lang nadenken stemde deze daarin toe. Jasper bleek een harde werker te zijn die netjes oppaste.
Toen op een dag het broodmes was verdwenen, meende men dat Jasper de dief was. Deze zei dat men hem niet moest beschuldigen omdat anders de rode haan op het dak wel eens victorie kon kraaien. De boer gaf het dorpsbestuur kennis van deze bedekte bedreiging. Jasper werd opgepakt, berecht en ter dood veroordeeld door ophanging aan de galg.
Staande onder de galg zei hij onschuldig te zijn en verklaarde hij: "Als jullie me ophangen zal God zich wreken op Deurne en zullen deze zandbergen door de wind worden verplaatst en jullie vruchtbare akkers bedekken en waardeloos maken". Hij was nog niet uitgeproken of er stak een enorme wind op die het zand torenhoog meenam. Alle omstanders meenden getuigen te zijn van een wonder en de Deurnese schepenen lieten Jasper onmiddellijk vrij. Enkele dagen later werd het mes teruggevonden.
Deurne ontkwam daarmee aan een ramp maar hield er volgens de legende wel het huidige Zandbos aan over.

Hendrik Ouwerling, geschilderd door Jos Stroucken

Tijdschrift voor Noordbrabantsche Geschiedenis

De legende van het Zandbos is voor het nageslacht bewaard gebleven omdat Hendrik Ouwerling het in 1883 publiceerde in het Tijdschrift voor Noordbrabantsche Geschiedenis, Taal en Letterkunde. Hij deed dit overigens niet onder zijn eigen naam maar onder het pseudoniem "Hendrik van Deurze".
Het bijzonder van deze publicatie is dat het in Deurnes dialect geschreven is. Ouwerling was nog maar enkele jaren in Deurne en daarom valt er nogal wat aan te merken op het door hem gebezigde dialect. Bovendien was het de eerste van een zeer lange reeks van publicaties door Ouwerling.

Schoon Roomsch Brabant

Onder de kop "Legende van het Zandbosch te Deurne" schonk Pieter Cornelissen in Schoon Roomsch Brabant ook aandacht aan deze legende, door de dialect-versie van Ouwerling te citeren. Het verhaal vormde de inleiding tot een schets over het verleden van Deurne.

Bronnen, noten en/of referenties