Katechismus der Natuur
| Katechismus der Natuur | ||
| ||
| Auteur(s) | J.F. Martinet | |
| Titel | Katechismus der Natuur | |
| Publicatiedatum | 1782 | |
| Soort | boek | |
| Locatie | 10.B.01-04 | |
De Katechismus der Natuur en de Kleine Katechismus der Natuur voor kinderen zijn populair wetenschappelijke naslagwerken over de natuur en de wetenschap zoals die in de achttiende eeuw bekend waren. De boekwerken werden geschreven door de in Deurne in de voormalige hervormde pastorie aan de Markt geboren Johannes Florentius Martinet (1729-1795).
Voor Johannes Florentius Martinet, zoon van de Deurnese predikant Johannes Antonius Martinet (1694-1739) en zelf ook dominee, was dat een natuur waaruit voortdurend de grootsheid en slimheid van God bleek. Hij gebruikte in beide werken de dialoog: het populairste middel in de achttiende eeuw om kennis over te brengen. Door middel van vragen en antwoorden tussen een leerling en een meester slaagde Martinet erin om de lezer in gewone spreektaal een reusachtige hoeveelheid wetenschappelijke informatie aan te reiken.
Martinet vertegenwoordigde bij uitstek de Verlichting van de gemiddelde Nederlandse burger. Die burger wilde begrijpen waarom de wereld in elkaar zit zoals hij in elkaar zit en tegelijkertijd in God blijven geloven. Martinet was daarvoor de aangewezen persoon. Hij had natuurkunde en theologie gestudeerd en werkte als dominee. Zijn bewondering voor de wereld was tegelijkertijd bewondering voor de almacht van God die een ideaal masterplan had weten te ontwerpen.
Alle door Martinet gegeven verklaringen zijn in zekere zin een lofzang op het werk van God, die ervoor gezorgd heeft dat de hele aarde in dienst van de mens staat. Toeval bestaat niet en een louter wetenschappelijke verklaring al helemaal niet. Overal zit de hand van God achter. Deze vorm van wetenschap bedrijven staat bekend onder de naam “fysicotheologie”.
De werken van Martinet werden vele malen vertaald en tot in de twintigste eeuw op scholen gebruikt. De plek waar hij de boekwerken schreef was de later naar hem genoemde Martinetkoepel op de Zutphense stadsmuur.
Dat Martinet Deurne niet vergeten was blijkt onder meer uit enkele geschriften die hij ondertekende met zijn naam en vermelding van zijn geboorteplaats. Ook in zijn katechismus komt Deurne herhaaldelijk ter sprake. Ze meldde hij: ... Daar zijn echter oorden in ons vaderland, gelijk te Deurne in de Meierij van ’s Hertogenbosch, waar de landlieden bij mangel van genoegzame hooivelden, ’s winters hun vee droog op de stallen moeten zien staan. Om echter als dan geen zuivel te missen, hebben zij in dezen nood best gevonden ’s zomers de melk in vaten te gieten, daarin dik te laten worden, het dunne telkens af te gieten, en dan, ’s winters, de dikke melk uit het vat te steeken en ten gebruike met water te mengen....
Sprekend over de de herten en reeën schreef hij: :Mijn vader heeft er eens een, magteloos door den geweldigen loop, te Deurne gevangen.
En over de nachtegaal gaf Martinet aan, dat die zeker niet alleen voorkomt rondom de huizen der aanzienlijken – wat blijkbaar eerder iemand gemeld had, maar: dat ze te Deurne zo meenigvuldig zijn in getal en zo gemeenzaam, als de huismussen alhier, en dat ik ze aldaar beter heb horen doorslaan dan ooit elders.[1]
Over de hagel wist hij het volgende te melden: Te Deurne, een Dorp in de Meyery van 's Hertogen-Bosch, versloeg de Hagel, vóór eenige jaaren, den schoonen te velde staanden Oogst, zo geweldig, dat men eenige Hagelsteenen, den derden dag daarna, noch ongesmolten vondt; zo hoog hadden ze op elkanderen gelegen.[2]
| Bronnen, noten en/of referenties |
