Bewerken van Achterste Beersdonk

Op de Achterste Beersdonk zijn aanwijzingen gevonden voor aanwezigheid van mensen in het Mesolithicum en Neolithicum. Uit recentere perioden van de pre- en protohistorie hebben we geen gegevens over bewoning, maar dat is waarschijnlijk te wijten aan de beperkte hoeveelheid archeologisch onderzoek in het verleden.

Om die reden weten we pas weer wat over de ontwikkeling van bewoning als de Beersdonk in de late Middeleeuwen in de archieven opduikt. In 1340 moet er een hertogelijk cijnsgoed ''Ter Beersdonc'' hebben bestaan. Dit goed bestond uit één of meerdere boerderijgebouwen, het akkerland op de dekzandrug, de graslanden in het beekdal en de woeste gronden ten noorden van het gehucht. Vermoedelijk heeft die vermelding betrekking op wat we later als de Achterste Beersdonk zouden kennen. In de daarop volgende eeuwen komen goederen op de Beersdonk voor als cijnsgoed van de heer van Helmond. De heer van Helmond had in 1314 Peellandse cijnzen van de hertog van Brabant verworven. Van Asseldonk gaat er vanuit dat de percelen waarop een cijns rustte, na 1190 door de hertog ter ontginning werden uitgegeven. Over de gronden die de hertog na 1314 ter ontginning uitgaf, bleef hij zelf cijns heffen.<ref>[http://oudzijtaart.nl/Reconstructie%20van%20Veghel/Toelichting%20cijnsboeken.html Toelichting cijnsboeken]</ref>

Terwijl de Kleine Beersdonk altijd particulier eigendom bleef, kwamen de twee boerderijen van de Grote Beersdonk in 1843 in handen van de [[Maatschappij van Welstand]]. Na een brand in 1853 werden de twee oude boerderijen afgebroken en werden twee nieuwe gebouwd. In 1881 verkocht de Maatschappij de boerderijen aan twee particulieren, [[Johannes Maas (1833-1887)]] en [[Karel Manders (1840-1918)]]. Hun nazaten bleven de boerderijen meer dan een eeuw bewonen. In 1999 vertrok de kleinzoon van Manders van zijn boerderij en in 2001 volgde de achterkleinzoon van Johannes Maas. In 2001 werden beide boerderijen van de Grote Beersdonk gesloopt ten behoeve van de aanleg van het [[Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant]]. De rest van het gehucht volgde spoedig, en één van de boerderijen van de Kleine Beersdonk ([[Heibergweg 5]]) werd in 2006 door de eigenaar grotendeels afgebroken. Slechts één boerderij, uit het eerste jaren van de twintigste eeuw, resteert nu nog van de Kleine Beersdonk: [[Heibergweg 1]].

De clusters Heitveldweg 9 & 11 en Heibergweg 1 & 5 vormen daarmee de oudste kern van de Achterste Beersdonk. Bij beide clusters zal de splitsing van wat oorspronkelijk één boerderij was, in de late 18e of vroege 19e eeuw hebben plaatsgevonden. Daarnaast werd kort vóór 1798 bij het cluster aan de Heitveldweg nog een derde boerderij gesticht, te weten [[Heitveldweg 7]].

Tussen 1963 en 1973 werden op de Achterste Beersdonk in korte tijd vier nieuwe agrarische bedrijven gesticht. Aan de Heitveldweg waren dat de adressen [[Heitveldweg 30]], [[Heitveldweg 32]] en [[Heitveldweg 34]], allemaal aan de noordzijde van de weg. Daarnaast werd aan het weggetje [[Beersdonk (straat)|Beersdonk]], de verbinding tussen Heibergweg en Heitveldweg, een agrarisch bedrijf gebouwd met het adres [[Beersdonk 2]]. Zeker Heitveldweg 30 en Beersdonk 2 werden gebouwd door kinderen die zelf van een boerenbedrijf op de Achterste Beersdonk kwamen. Ook de bewoner van Heitveldweg 32 was verwant aan een boerenfamilie die reeds op de Achterste Beersdonk woonde.

Opvallend is, dat veel families die gedurende de hele 20e eeuw de Achterste Beersdonk bewoonden, tussen 1880 en 1890 daar waren komen wonen: Welten ([[Willig 8]]), Manders ([[Heitveldweg 9]]), Maas/Van Rooij ([[Heitveldweg 11]]), Van Kessel/Van Heugten/Van Berlo ([[Heibergweg 1]]) en Sauvé ([[Heitveldweg 7]]).

In 1953 kenden de 10 adressen van de Achterste Beersdonk de volgende hoofdbewoners:

|B.6a||V.98||[[Antonius van Berlo (1904-1974)|Berlo Antonius van]]||Heibergweg 1||[[Heibergweg 1]]||Gebouwd in 1924 ter vervanging van een boerderij, verder terug in het land (B.7).

|n.v.t.||V.99||[[Wilhelmus van Heugten (1909-1997)|Heugten Wilhelmus van]]||Heibergweg 3||-||Vermoedelijk een tijdelijke woning in of bij Heibergweg 1.

|B.8||V.100||[[Josephus Albertus Santegoeds (1903-1983)|Santegoeds Josephus A.]]||Heibergweg 5||[[Heibergweg 5]]||

|?||V.101||Ven Willebrodus van de||Heibergweg 6||n.v.t.||

|B.12||V.102||[[Martinus van Rooij (1875-1973)|Rooij Martinus van]] en<br>[[Marinus van Rooij (1915-2001)|Rooij Marinus van]]||Brouwhuisweg 11||[[Heitveldweg 11]]||In december 1879 ongenummerd van B.13 naar B.12.

|n.v.t.||V.102a||[[Johannes van Rooij (1902-1987)|Rooij Johannes van]]||Brouwhuisweg 13||-||Adres pas na WOII ontstaan door splitsing van Brouwhuisweg 11 in twee wooneenheden.

|B.11||V.103||[[Martinus Manders (1874-1959)|Manders Martinus]]||Brouwhuisweg 9||[[Heitveldweg 9]]||In 1879 omgenummerd van B.12 naar B.11.

|B.10||V.104||[[Marinus Maas (1897-1986)|Maas Marinus]]||Brouwhuisweg 28||[[Heitveldweg 28]]||Het lijkt erop dat het pand enige tijd de adressen B.11, B.11a en B.11b (1869-1879) heeft gedragen.

|B.9||V.105||[[Antonie Sauvé (1896-1971)|Sauvé Antonie]]||Brouwhuisweg 7||[[Heitveldweg 7]]

|n.v.t.||V.105a||[[Antonius Johannes Donkers (1916-2005)|Donkers Antonius J.]] en<br>Swinkels Hendrica||Brouwhuisweg 24||[[Heitveldweg 24]]||Pand waarschijnlijk na WOII gebouwd.

Daarnaast was er nog een adres B.14 (in 1879 omgenummerd naar B.13), later bekend onder het adres [[Willig 8]]. De omnummeringen vonden plaats toen het oude nummer B.11 verdween. Mogelijk gaat het om het pand Heitveldweg 28, waarvan de voorganger verder naar achter in de landerijen stond. Het oude pand achter in de landerijen zal adres B.10 hebben gehad, het nieuwe pandje aan de weg kreeg het adres B.11. Nadat het oude pand was afgebroken en het adres B.10 vrijkwam, schoof het adres B.10 door naar het pandje aan de weg. Daarmee was het adres B.11 dus vrijgevallen. Nu konden de andere panden die een hoger nummer droegen, een nummer opschuiven.

 

*André Viersen, Luuk Keunen en Pieter Nouwt - Bouwhistorische verkenning van de boerderijen Heitveldweg 9 en 11 te Helmond (N.-Br.) oktober 2001 (Stichting Historisch Boerderij-Onderzoek)[[categorie:toponiem]]