Bewerken van Café-zaal Jonkers

[[Bestand:26.040.jpg|thumb|440px|De [[Mobilisatie 1939-1940|voormobilisatie]] en de komst van vele [[27 RI]] militairen naar Deurne haalde Café-zaal Jonkers uit haar isolement. Links in de deuropening een goedlachse dochter [[Petronella Josepha Maria Jonkers (1917-1981)|Pieta Jonkers]] met enkele gemobiliseerde gasten poserend voor het Café aan de [[Helmondseweg 2]]. Foto:  collectie familie Lutters-Jonkers]]
[[Bestand:23.081.JPG |thumb|right|300px| [[Adrianus Jonkers|Janus Jonkers]] en zijn echtgenote voor de ingang van het toenmalige café / zaal "Scala", op de plek waar later [[Bio-Vink]]  gevestigd werd. Foto ter beschikking gesteld door Ria Peters]]
'''Café-zaal Jonkers''' ook wel ''Scala'' genoemd of als Skala geschreven, werd in 1928 door [[Adrianus Jonkers (1878-1950)]] aan de [[Helmondseweg 2]] geopend als Café annex concert- en bioscoopzaal.



Adrianus (Janus) Jonkers (1878-1950) was een ondernemend man en niet bang om risico’s te nemen. In juni 1909, een maand na zijn trouwen, nam Janus het café van [[Hubertus Wijnands (1869-1936)]] over dat gevestigd was in het pand op het huidige adres [[Molenstraat 31]]. Het café had een oppervlakte van 46 m2 en stond op de hoek met de [[Lindenlaan]]. 
Het pand was toen eigendom van de bakker Johannes van Kessel uit Horst-America. In 1918 kreeg Janus er volledige vergunning. In 1919 verhuisde hij naar de [[Helmondseweg 2]] waar hij van rijwielhandelaar [[Theodorus Bouwmans (1880-1964)|Theodorus Bouwmans Janzoon]] voor 5125 gulden een huis met tuin had gekocht. In maart 1924 liet hij een flinke verbouwing aan zijn café doen. In 1927 rijpten er, op initiatief van Adrianus Jonkers, in Deurne plannen tot de bouw van een eigen harmoniezaal voor de [[KHD|harmonie in Deurne]].

Hij liet zich hierbij leiden door de beter gesitueerden in Deurne, maar deze stonden niet achter hem toen de nood aan de man kwam. In Deurne was geen ontspanningsruimte. Alleen het [[parochiehuis Rust Roest]] van [[pastoor Roes]] en die duldde geen concurrentie. Toen Jonkers met geld van de beter gesitueerden een zaal ging bouwen sloegen bij pastoor Roes alle stoppen door. Hij wilde er niet aan meewerken dat de verenigingen er onderdak zouden vinden.

Dat bleek onder meer uit het schrijven van Roes aan de bisschop:
::...''Er rijpten bij de leden der harmonie plannen tot het bouwen van een eigen groote zaal. Een herbergier Jonkers zou het initiatief nemen. Mgr. daar ben ik erg bang voor. Dan komen ze spoedig met ’t voorstel van gemengde gezelschappen, van avond-uitvoeringen die volgens mij erg verkeerd werken in ons dorp, dan komen er herhaaldelijk zondagsuitvoeringen en zaterdagavondvoorstellingen om het bestaan dier zaal mogelijk te maken, wellicht bioscoopvoorstellingen, die tot dusverre nog gekeerd zijn. En zal dan onze burgemeester stand houden in zijn loffelijk verbieden van dansgelegenheden?'' ...<ref>14-9-1927 Archief Bisdom ’s-Hertogenbosch, map Deurne</ref>

De invloed van pastoor Roes bleek zo krachtig dat Jonkers ten einde raad besloot om zich te wenden tot zijn katholieke vakbond, de Nederlandsche Roomsch Katholieke Bond van Hotel-, Café-, Restauranthouders en slijters “St. Joseph” in 's-Gravenhage. Deze schreef op 6 april 1937<ref>Archief Bisdom ’s-Hertogenbosch, map Deurne</ref> aan de bisschop onderstaande hier grotendeels letterlijk geciteerde brief die voor zich spreekt:
::... ''Hierbij zijn wij zoo vrij ons tot U te wenden met de volgende aangelegenheid. <br>Ons lid, de Heer A. Jonkers, Markt C 4 te Deurne heeft een zaal. waarin hij uitvoeringen, bioscoopvoorstellingen etc. geeft. Hij exploiteert deze zaak op een wijze, waarop niets te zeggen valt, behalve op dit punt, dat hij ook gemengde uitvoeringen toelaat. Desalniettemin werkt de Zeereerwaarde Heer Pastoor te Deurne hem in deze exploitatie, welke voor hem zijn broodwinning beteekent, op de meest krachtige wijze tegen en is zelfs door hem van den preekstoel tegen het bezoeken van de zaal van den Heer Jonkers gewaarschuwd, terwijl hij ons lid een keer uit het patronaat heeft verwijderd. De Zeer Eerwaarde Heer Pastoor wenscht o.a. geen uitvoeringen, waarbij mannen en vrouwen tegelijk aanwezig zijn, wat zóó ver gaat dat een gehuwd man zijn echtgenoote niet eens mede kan nemen. <br>Deze maatregelen, om beide sexen gescheiden te houden, brengen echter groote nadeelen en ook gevaren mede, daar de jeugd nu nar de nabij gelegen plaatsen gaat, waar wèl gemengde uitvoeringen gegeven worden, waardoor in de eerste plaats het doel van den maatregel van den Zeer Eerwaarden Heer Pastoor toch geen effect sorteert en in de tweede plaats het ’s avonds laat terugkeeren op eenzame wegen juist aanleiding geeft tot allerlei bijzonder ongewenschte toestanden. In plaats van het kwaad te keeren wordt dit dus verergerd. Practisch is deze maatregel dus zeker niet. Wij zouden het op prijs stellen indien de Zeer Eerwaarde Heer Pastoor bewogen zou kunnen worden dezen maatregel, welke in het overgroote aantal gemeenten (en ook de naburige) niet meer bestaat, in te trekken en vervolgens om zijn wel wat al te felle actie tegen den Heer Jonkers te staken, daar deze zijn taak steeds op correcte wijze exploiteert en ten allen tijde bereid is zich te gedragen naar de wenschen van den Zeer Eerwaarden Heer Pastoor b.v. omtrent een commissie van filmkeuring, toezicht bij uitvoeringen etc. <br>Onze Geestelijk Adviseur, Pastoor W. v.d. Ven te Luyksgestel en onze voorzitter, de Heer P. Jac. van Dijk te Helmond hebben persoonlijk ter plaatse deze aangelegenheid onderzocht en behandeld. Zij zijn tot de conclusie gekomen, dat op den Heer Jonkers niets valt aan te merken, terwijl zij - helaas - moesten mededeelen dat het optreden van den Zeer Eerwaarden Heer Pastoor te Deurne inderdaad tot gegronde klachten van ons lid aanleiding heeft gegeven. Zij zijn gaarne genegen U desgewenscht persoonlijk een en ander te komen toelichten. <br>Ter Uwer oriëntering zenden wij U hierbij afschrift van de klacht van ons lid toe. <br>Met verschuldigde gevoelens van eerbied en hoogachting, Namens het bestuur'' ...

Nog diezelfde maand volgde het antwoord van de vicaris-generaal van de bisschop die zich vierkant achter pastoor Roes opstelde en gemengde voorstellingen bleef verbieden.

De pastoor kon niet verhinderen dat de zaal er kwam, maar bewerkstelligde wel dat er geen gemengde voorstellingen (mannen en vrouwen tegelijk in de zaal) mochten worden gegeven.

Het verenigingsleven twijfelde en op één uitzondering na (Harmonie Deurne) bleef het gebouw van Jonkers leeg. Toen hij tot overmaat van ramp vanaf 1932 films ging draaien, was het helemaal mis. Uiteindelijk heeft de [[Mobilisatie 1939-1940|voormobilisatie]],waardoor veel militairen in Deurne gelegerd werden, hem uit zijn isolement verlost. Tijdens de mobilisatie en de oorlog was er een heel andere stemming en mentaliteit ontstaan. De bioscoop liep als een trein. 

Toen zijn jongste dochter [[Petronella Josepha Maria Jonkers (1917-1981)|Pieta]] medio 1940 aankondigde te gaan trouwen met [[Gerardus Lutters (1913-1991)|Gerard Lutters]], Jonkers niemand had die hem wilde opvolgen en ook nog kampte met personeelstekort, besloot hij de zaak van de hand te doen. [[Hub van Doorne]] kocht het pand van Jonkers die op zijn beurt het huis aan de [[Molenstraat 14]] kocht en er, samen met zijn zoon Huub zijn schoenmakerij voortzette. In 1945 nam zijn zoon Huub de zaak over en op 20 maart 1969 werd de schoenmakerij opgeheven.

Architect  [[Joseph Frans Marie Deltrap (1909-1973)|Jos Deltrap]]  kreeg van Hub van Doorne de regie bij de verbouwing van Scala die door de Helmondse aannemer H.J. Sluijters werd uitgevoerd. Het cafégedeelte werd vernieuwd, de zaal verbouwd en het geheel werd verhuurd aan [[Piet Vink]] . Op 14 november 1941 werd de schouwburg en bioscoop, die de naam [[Bio-Vink]] kreeg, door [[Robert Lambooij|burgemeester Lambooij]], de buurman van Hub van Doorne, geopend. 

===Bronnen===
*Ria Peters, stiefdochter van Huub Jonkers, de enige zoon van Janus, in een interview met Theo Vosmeer op 7 september 2011.
*Frans Lutters – ''[[….en we noemen hem Frans]],'' levensverhaal 1941-2011 (Roermond 2011).
*Mieke Knapen, ''[[Binnenkort in dit theater (boek)|Binnenkort in dit theater]], 1941-1985 van schouwburg tot bioscoop'', Zaltbommel 2006

[[Bestand:07.363 uitsnede.jpg|thumb|left|500px|Foto 1932: Vanuit de lucht is goed te zien hoe groot de zaal, toen nog met houten wanden, achter Café Jonkers was.]]
[[Image:Scala1940.jpg|thumb|left|400px|Dit strooibiljet bevindt zich in de documentatie van de heemkundekring 10.07]]


{{refs}}
[[categorie:bioscoop]]
[[categorie:Theater]]
[[categorie:concertzaal]]
[[categorie:Gebouw]]
{{DeurneWiki_TR_plekke_poi
|Omschrijving=Café-zaal Jonkers of, zoals het officieel heette, café-zaal Scala werd in 1928 geopend. Eigenaar Janus Jonkers was de eerste in Deurne die in zijn zaal bij voorstellingen  mannen en vrouwen tegelijk toeliet. Dit was zeer tegen de zin in van de pastoor.  Zelfs vanaf de preekstoel sprak hij er schande van. Vanaf 1932 werden hier ook films gedraaid.  In 1941 werd de zaal herbouwd en geopend als toneelzaal en bioscoop Bio-Vink.
|Naam=Café-zaal Jonkers
|Wereld=DeurneWiki_TR_Plekke_POI
|Plaatje=26.040.jpg
|Lokatie=51.464054,5.793829
}}