Bewerken van Haageind 60
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Deze bewerking kan ongedaan gemaakt worden. Hieronder staat de tekst waarin de wijziging ongedaan is gemaakt. Controleer voor het publiceren of het resultaat gewenst is.
| Huidige versie | Uw tekst | ||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox gebouw | {{Infobox gebouw | ||
| naam = Klein Kasteel | | naam = Klein Kasteel | ||
| afbeelding = | | afbeelding = Klein Kasteel Deurne NL voorzijde B.jpg | ||
| tekst = Oud Huis, Klein Kasteel | | tekst = Oud Huis, Klein Kasteel | ||
| locatie = Haageind 60, Deurne | | locatie = Haageind 60, Deurne | ||
| Regel 29: | Regel 29: | ||
[[Bestand:29.174.jpg|thumb|350px|Foto Deurne [[Toen en Nu]] van [[Beeldarchief]] en [[Fotoclub Optika]]]] | [[Bestand:29.174.jpg|thumb|350px|Foto Deurne [[Toen en Nu]] van [[Beeldarchief]] en [[Fotoclub Optika]]]] | ||
[[Bestand:32.251.jpg|thumb|350px|Tekening gemaakt door Piet Hohmann <br> Foto: collectie Leo Coolen]] | [[Bestand:32.251.jpg|thumb|350px|Tekening gemaakt door Piet Hohmann <br> Foto: collectie Leo Coolen]] | ||
Het '''Klein Kasteel''' is een 14e eeuws kasteel aan het '''Haageind 60''' in [[Deurne]].<ref>Keunen, L.J., 2004. "De relatie tussen drie adellijke Deurnese complexen: Ter Vloet, Klein Kasteel en Groot Kasteel." in: Het Brabants Kasteel. Jaargang 25 (2002), nr. 1/2 , uitgave oktober 2004, p. 3-40. Vereniging Vrienden van Brabantse Kastelen, Tilburg.</ref> Het Klein Kasteel springt in het oog door zijn middeleeuwse woontoren, de kern van veel kastelen, met jongere aanbouwen uit de 17e en 19e eeuw. | Het '''Klein Kasteel''' is een 14e eeuws kasteel aan het '''Haageind 60''' in [[Deurne]].<ref>Keunen, L.J., 2004. "De relatie tussen drie adellijke Deurnese complexen: Ter Vloet, Klein Kasteel en Groot Kasteel." in: Het Brabants Kasteel. Jaargang 25 (2002), nr. 1/2 , uitgave oktober 2004, p. 3-40. Vereniging Vrienden van Brabantse Kastelen, Tilburg. Zie ook: [http://www.ed.nl/search/?aid=1767569 Eindhovens Dagblad]</ref> Het Klein Kasteel springt in het oog door zijn middeleeuwse woontoren, de kern van veel kastelen, met jongere aanbouwen uit de 17e en 19e eeuw. | ||
==Landschappelijke situering== | ==Landschappelijke situering== | ||
| Regel 37: | Regel 37: | ||
==Bouwhistorie== | ==Bouwhistorie== | ||
Het Klein Kasteel, dat in de middeleeuwen nog Oud Huis werd genoemd, werd gebouwd als opvolger van een residentie op het goed [[Ter Vloet]], stroomafwaarts gelegen langs de Vlier in de buurtschap [[Kerkeind]]. De verplaatsing stroomopwaarts naar het Haageind moet in de tweede helft van de 14e eeuw hebben plaatsgevonden. Het Klein Kasteel bestaat tegenwoordig uit de 14e-eeuwse donjon, een 17e of 18e-eeuwse lage boerderijaanbouw en een aangebouwd wit herenhuis uit 1857 met bouwdelen uit de 14e eeuw. Bij de verbouwing in 1857 werden de oude [[neerhof]], een boerderij die haaks op het gebouw stond, afgebroken. De bestaande zuidelijke aanbouw werd verhoogd en gepleisterd, waardoor het huidige beeld van het witte herenhuis ontstond. Daarnaast werd de noordelijke aanbouw verlengd | Het Klein Kasteel, dat in de middeleeuwen nog Oud Huis werd genoemd, werd gebouwd als opvolger van een residentie op het goed [[Ter Vloet]], stroomafwaarts gelegen langs de Vlier in de buurtschap [[Kerkeind]]. De verplaatsing stroomopwaarts naar het Haageind moet in de tweede helft van de 14e eeuw hebben plaatsgevonden. Het Klein Kasteel bestaat tegenwoordig uit de 14e-eeuwse donjon, een 17e of 18e-eeuwse lage boerderijaanbouw en een aangebouwd wit herenhuis uit 1857 met bouwdelen uit de 14e eeuw. Bij de verbouwing in 1857 werden de oude [[neerhof]], een boerderij die haaks op het gebouw stond, afgebroken. De bestaande zuidelijke aanbouw werd verhoogd en gepleisterd, waardoor het huidige beeld van het witte herenhuis ontstond. Daarnaast werd de noordelijke aanbouw verlengd. | ||
De toegang tot het terrein, die voorheen via de [[Herendijk]] liep (dat is nu de oprit van de watermolen, werd bovendien in 1857 verlegd naar de Haageind-zijde. Een [[brand van 24 september 1944]] richtte enige schade aan, maar kon door de toenmalige huurder [[Pieter Wiegersma]] tijdig worden geblust.<ref>Mondelinge informatie P. Wiegersma, documentaire over de bevrijding van Deurne, 1994.</ref> | De toegang tot het terrein, die voorheen via de [[Herendijk]] liep (dat is nu de oprit van de watermolen, werd bovendien in 1857 verlegd naar de Haageind-zijde. Een [[brand van 24 september 1944]] richtte enige schade aan, maar kon door de toenmalige huurder [[Pieter Wiegersma]] tijdig worden geblust.<ref>Mondelinge informatie P. Wiegersma, documentaire over de bevrijding van Deurne, 1994.</ref> | ||
Bouwplannen voor een losstaand gastenverblijf achter het Klein Kasteel werden in 2008 door de Deurnese politiek op basis van archeologische en cultuurhistorische overwegingen unaniem verworpen, alhoewel het bestemmingsplan een aanbouw toestaat. In 2010 werd een nieuw plan voor een gastenverblijf bij het Klein Kasteel opgesteld.<ref>Eindhovens Dagblad, 5 mei 2010</ref> Opnieuw ging dat plan niet door. Door een wetswijziging is de plaatsing van een gastenverblijf door de aanvraag van een omgevingsvergunning in 2016 alsnog mogelijk geworden. | Bouwplannen voor een losstaand gastenverblijf achter het Klein Kasteel werden in 2008 door de Deurnese politiek op basis van archeologische en cultuurhistorische overwegingen unaniem verworpen, alhoewel het bestemmingsplan een aanbouw toestaat. In 2010 werd een nieuw plan voor een gastenverblijf bij het Klein Kasteel opgesteld.<ref>[http://www.ed.nl/regio/deurne-asten-someren/6640672/Aangepast-plan-Klein-Kasteel-Deurne.ece Aangepast plan Klein Kasteel Deurne], Eindhovens Dagblad, 5 mei 2010</ref> Opnieuw ging dat plan niet door. Door een wetswijziging is de plaatsing van een gastenverblijf door de aanvraag van een omgevingsvergunning in 2016 alsnog mogelijk geworden.<ref>http://www.ed.nl/regio/deurne-e-o/deurne/alsnog-gastenverblijf-bij-klein-kasteel-in-deurne-1.6276057</ref> | ||
==Eigendomsgeschiedenis== | ==Eigendomsgeschiedenis== | ||
[[Gevard van Doerne|Gevaert Willemszoon van Doerne]] is de oudst bekende heer van Deurne die er met zekerheid heeft gewoond, zo rond 1380-1390.<ref>Zie voor de genealogie en bronvermeldingen: W. Wijnaendts van Resandt, "Vincent van Doerne en zijn voorouders", in: ''Jaarboek van het Centraal bureau voor genealogie'', dl. 41(1987), p. 31 e.v.</ref> Tot begin 16e eeuw was het Klein Kasteel de residentie van de heren van Deurne, achtereenvolgens de geslachten [[Van Doerne]] (tot 1456), De Mol en Taije. Begin 16e eeuw werden de heerlijkheid en het Klein Kasteel van de familie Taije gekocht door de eigenaar van het [[Groot Kasteel]], [[Everard van Doerne (16e eeuw)|Everard Hendrickszoon van Doerne]], een verre neef van de vroegere Van Doerne's op het Klein Kasteel. Na zijn dood kreeg de oudste zoon het Groot Kasteel en de heerlijkheid, waardoor het Groot Kasteel voortaan de residentie van de heerlijkheid zou worden. Het Klein Kasteel kwam toe aan een jongere zoon. Later kwam het in handen van diverse particulieren en plaatselijke bestuurders; vanaf het einde van de 18e eeuw tot 1948 was het wederom bezit van de heren van Deurne. Zij verhuurden het aan talloze particulieren, onder wie meerdere militairen met hun gezinnen | [[Gevard van Doerne|Gevaert Willemszoon van Doerne]] is de oudst bekende heer van Deurne die er met zekerheid heeft gewoond, zo rond 1380-1390.<ref>Zie voor de genealogie en bronvermeldingen: W. Wijnaendts van Resandt, "Vincent van Doerne en zijn voorouders", in: ''Jaarboek van het Centraal bureau voor genealogie'', dl. 41(1987), p. 31 e.v.</ref> Tot begin 16e eeuw was het Klein Kasteel de residentie van de heren van Deurne, achtereenvolgens de geslachten [[Van Doerne]] (tot 1456), De Mol en Taije. Begin 16e eeuw werden de heerlijkheid en het Klein Kasteel van de familie Taije gekocht door de eigenaar van het [[Groot Kasteel]], [[Everard van Doerne (16e eeuw)|Everard Hendrickszoon van Doerne]], een verre neef van de vroegere Van Doerne's op het Klein Kasteel. Na zijn dood kreeg de oudste zoon het Groot Kasteel en de heerlijkheid, waardoor het Groot Kasteel voortaan de residentie van de heerlijkheid zou worden. Het Klein Kasteel kwam toe aan een jongere zoon. Later kwam het in handen van diverse particulieren en plaatselijke bestuurders; vanaf het einde van de 18e eeuw tot 1948 was het wederom bezit van de heren van Deurne. Zij verhuurden het aan talloze particulieren, onder wie meerdere militairen met hun gezinnen in de Franse tijd. Bekendste huurder was ongetwijfeld [[Otto van Rees]], die er tussen 1923 en 1927 woonde en [[Hendrik Wiegersma]] inspireerde om te gaan schilderen. | ||
In 1948 werd het door [[Theodore de Smeth van Deurne]] verkocht aan [[Hendrik Wiegersma]], die het ter beschikking stelde aan zijn zoon [[Pieter Wiegersma]], glazenier. Wiegersma jr. woonde er al vanaf 1942 en erfde het Klein Kasteel en de naastgelegen watermolen in 1969 van zijn vader. De noordelijke aanbouw werd in deze periode als atelier gebruikt. In een ander bijgebouw exploiteerde [[Tjerk Wiegersma]], zoon van Pieter, verscheidene jaren een [[Kunsthandel Tjerk Wiegersma|kunsthandel]] die zich richtte op de Haagse School en de Nederlandse impressionisten. Doorgaans twee maal per jaar werden er in de kunsthandel goedverzorgde tentoonstellingen gehouden.<ref>[[Weekblad voor Deurne]] 13 setember 1974</ref> | In 1948 werd het door [[Theodore de Smeth van Deurne]] verkocht aan [[Hendrik Wiegersma]], die het ter beschikking stelde aan zijn zoon [[Pieter Wiegersma]], glazenier. Wiegersma jr. woonde er al vanaf 1942 en erfde het Klein Kasteel en de naastgelegen watermolen in 1969 van zijn vader. De noordelijke aanbouw werd in deze periode als atelier gebruikt. In een ander bijgebouw exploiteerde [[Tjerk Wiegersma]], zoon van Pieter, verscheidene jaren een [[Kunsthandel Tjerk Wiegersma|kunsthandel]] die zich richtte op de Haagse School en de Nederlandse impressionisten. Doorgaans twee maal per jaar werden er in de kunsthandel goedverzorgde tentoonstellingen gehouden.<ref>[[Weekblad voor Deurne]] 13 setember 1974</ref> | ||
| Regel 56: | Regel 56: | ||
In de negentiende eeuw schreef de Brabantse geschiedschrijver Adriaan Brock, geheel in de lijn van de zogenaamde Romantiek, over een zogenaamd [[Slot van Peelland]], hetgeen de oude benaming voor het Klein Kasteel zou zijn geweest. Dit werd als waarheid overgenomen door de invloedrijke aardrijkskundige A.J. van der Aa. Later ontwikkelde zich onder schrijvers zelfs het idee dat het Klein Kasteel het poortgebouw zou zijn geweest van een majestueus ''Slot van [[Peelland]]''. Wetenschappelijk gefundeerd archeologisch, historisch en historisch-geografisch onderzoek verwijzen deze mythe rond het ''Slot van Peelland'' echter direct naar de prullenbak. Het Klein Kasteel heeft nóóit zo geheten en is al zeker geen poortgebouw geweest van een groter slot. Ondanks de duidelijke weerlegging van deze feiten verschijnt de term ''Slot van Peelland'' echter nog regelmatig in publicaties als een werkelijke vroegere benaming.<ref>Keunen, Luuk, 2004. Eeuwenoude misverstanden rond het zogenaamde “Slot van Peelland”. in ''[[D'n Uytbeyndel]]''. Periodiek van Heemkundekring H.N. Ouwerling – Deurne, nr. 55, p. 16-23 (herfst 2004).</ref> | In de negentiende eeuw schreef de Brabantse geschiedschrijver Adriaan Brock, geheel in de lijn van de zogenaamde Romantiek, over een zogenaamd [[Slot van Peelland]], hetgeen de oude benaming voor het Klein Kasteel zou zijn geweest. Dit werd als waarheid overgenomen door de invloedrijke aardrijkskundige A.J. van der Aa. Later ontwikkelde zich onder schrijvers zelfs het idee dat het Klein Kasteel het poortgebouw zou zijn geweest van een majestueus ''Slot van [[Peelland]]''. Wetenschappelijk gefundeerd archeologisch, historisch en historisch-geografisch onderzoek verwijzen deze mythe rond het ''Slot van Peelland'' echter direct naar de prullenbak. Het Klein Kasteel heeft nóóit zo geheten en is al zeker geen poortgebouw geweest van een groter slot. Ondanks de duidelijke weerlegging van deze feiten verschijnt de term ''Slot van Peelland'' echter nog regelmatig in publicaties als een werkelijke vroegere benaming.<ref>Keunen, Luuk, 2004. Eeuwenoude misverstanden rond het zogenaamde “Slot van Peelland”. in ''[[D'n Uytbeyndel]]''. Periodiek van Heemkundekring H.N. Ouwerling – Deurne, nr. 55, p. 16-23 (herfst 2004).</ref> | ||
In de tweede helft van de twintigste eeuw duikt de naam op in overzichtswerken van Brabantse kastelen, veelal met een toeristisch oogmerk, al is onduidelijk wie hiervoor de aanzet heeft gegeven. Slechts een enkele maal komt de naam voor in werken die de pretentie hebben wetenschappelijke kwaliteit te dragen, doorgaans als gevolg van het gebruik van niet-wetenschappelijke literatuur.<ref>Becx, E., A. van Oirschot, F. van Oirschot en T. Vollebergh, 1999. Kastelengids van Noord-Brabant. Matrijs, Utrecht.</ref> | In de tweede helft van de twintigste eeuw duikt de naam op in overzichtswerken van Brabantse kastelen, veelal met een toeristisch oogmerk, al is onduidelijk wie hiervoor de aanzet heeft gegeven.<ref>Zie hiervoor bijvoorbeeld: http://www.stedentipsvoortrips.nl/nederland/helmondbb.htm</ref> Slechts een enkele maal komt de naam voor in werken die de pretentie hebben wetenschappelijke kwaliteit te dragen, doorgaans als gevolg van het gebruik van niet-wetenschappelijke literatuur.<ref>Becx, E., A. van Oirschot, F. van Oirschot en T. Vollebergh, 1999. Kastelengids van Noord-Brabant. Matrijs, Utrecht.</ref> | ||
Ondanks de hardnekkigheid waarmee in deze overzichtsliteratuur en daarvan afgeleide publicaties op internet aan de naam wordt vastgehouden <ref>http://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/peellanddeurne.htm en http://www.absolutefacts.nl/kastelen/kastelennieuws/kasteel0020.htm</ref>, heeft de naam nooit wortel geschoten in de regio zelf en is de naam plaatselijk onbekend. Alhoewel de naam ''Slot van Peelland'' in zijn ontstaan overeenkomsten vertoont met de eveneens historisch foutieve benaming van ''Kasteel Radboud'' in ''Medemblik'' heeft deze laatste naam de historische wél verdrongen. De naam ''Slot van Peelland'' is evenwel beperkt gebleven tot een bepaalde categorie van (toeristische) overzichtsliteratuur, en niet, zoals Kasteel Radboud, in wetenschappelijke literatuur of lokale (bronnen)studies terechtgekomen. Een ander verschil is het feit dat de voortgaande mythevorming rondom het Slot van Peelland verder ging, en hier ook een veel groter kasteel bij werd voorgesteld dan het historische Klein Kasteel, dat slechts het poortgebouw zou zijn geweest. | Ondanks de hardnekkigheid waarmee in deze overzichtsliteratuur en daarvan afgeleide publicaties op internet aan de naam wordt vastgehouden <ref>http://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/peellanddeurne.htm en http://www.absolutefacts.nl/kastelen/kastelennieuws/kasteel0020.htm</ref>, heeft de naam nooit wortel geschoten in de regio zelf en is de naam plaatselijk onbekend. Alhoewel de naam ''Slot van Peelland'' in zijn ontstaan overeenkomsten vertoont met de eveneens historisch foutieve benaming van ''Kasteel Radboud'' in ''Medemblik'' heeft deze laatste naam de historische wél verdrongen. De naam ''Slot van Peelland'' is evenwel beperkt gebleven tot een bepaalde categorie van (toeristische) overzichtsliteratuur, en niet, zoals Kasteel Radboud, in wetenschappelijke literatuur of lokale (bronnen)studies terechtgekomen. Een ander verschil is het feit dat de voortgaande mythevorming rondom het Slot van Peelland verder ging, en hier ook een veel groter kasteel bij werd voorgesteld dan het historische Klein Kasteel, dat slechts het poortgebouw zou zijn geweest. | ||
| Regel 482: | Regel 482: | ||
In een taxatieregister van 1715, zich eveneens bevindende in archief van de Deurnese schepenbank, komt een schatting voor van de waarde van de beide Deurnese kastelen en de toehorende hoeven. Het groot kasteel met de heerlijkheid werd daar geschat op 21.000 gulden, het klein kasteel op 1.825 gulden, de hoeve de [[Grote Bottel]] op 1.900 gulden en een hoeve op de [[Wasberg]] op 1.350 gulden. Bij het overzicht van onroerende goederen komt eveneens voor een post zilverwerk, zich hoogstwaarschijnlijk eveneens bevindende in het klein kasteel te Deurne, namelijk: een sauijskommetje, een trekpot, een tabaksconfortie (komfoor), twee kandelaars, een cleijne secoupje (drinkschaal), een trek (snoer), ses leepels, ses voorcietten (vorken), ses leepels, negen voorcietten, eene lepel, 1 soupleepel, 3 confituur leepeltjes en vorkjes, 3 teeleepeltjes met steel en 2 lepelen en vorken, 1 kleijnen lepeltje, 2 paar broekgepsen, een snuijter, een schenkbort met een voet, een dito sonder voet, twee silvere deegens en 1 paar schoengepsen.<ref>RHCe Schepenbank Deurne en Liessel, 15e eeuw - 1810 toegang 13183 inv.nr. 125 fol. 30.</ref> | In een taxatieregister van 1715, zich eveneens bevindende in archief van de Deurnese schepenbank, komt een schatting voor van de waarde van de beide Deurnese kastelen en de toehorende hoeven. Het groot kasteel met de heerlijkheid werd daar geschat op 21.000 gulden, het klein kasteel op 1.825 gulden, de hoeve de [[Grote Bottel]] op 1.900 gulden en een hoeve op de [[Wasberg]] op 1.350 gulden. Bij het overzicht van onroerende goederen komt eveneens voor een post zilverwerk, zich hoogstwaarschijnlijk eveneens bevindende in het klein kasteel te Deurne, namelijk: een sauijskommetje, een trekpot, een tabaksconfortie (komfoor), twee kandelaars, een cleijne secoupje (drinkschaal), een trek (snoer), ses leepels, ses voorcietten (vorken), ses leepels, negen voorcietten, eene lepel, 1 soupleepel, 3 confituur leepeltjes en vorkjes, 3 teeleepeltjes met steel en 2 lepelen en vorken, 1 kleijnen lepeltje, 2 paar broekgepsen, een snuijter, een schenkbort met een voet, een dito sonder voet, twee silvere deegens en 1 paar schoengepsen.<ref>RHCe Schepenbank Deurne en Liessel, 15e eeuw - 1810 toegang 13183 inv.nr. 125 fol. 30.</ref> | ||
<gallery caption="Afbeeldingen van het Klein Kasteel " | <gallery caption="Afbeeldingen van het Klein Kasteel "> | ||
00.149.JPG| | 00.149.JPG| | ||
09.850.jpg| | 09.850.jpg| | ||