Bewerken van Heibergweg 1

{{Infobox adres
| afbeelding     = Heibergweg1 11082015.JPG
| wijk           = [[Achterste Beersdonk]]
| plaats         = Vlierden-Brouwhuis
| huisnaam       =
| adres na 1954  = 
| 1921-1954      = V.99<br>B.7, B.6a
| 1908-1921      = B.7
| 1890-1908      = B.7
| 1880-1890      = B.7
| 1869-1879      = B.7
| eerder adres 1= 
| eerder adres 2=
| eerder adres 3=
| eerder adres 4=
| eerder adres 5=
| eerder adres 6=
| eerder adres 7=
| bagviewer      = [https://bagviewer.kadaster.nl/lvbag/bag-viewer/index.html#?searchQuery=Heibergweg%201%20Helmond&objectId=0794010000113271&geometry.x=177954.425&geometry.y=383778.972&zoomlevel=13&detailsObjectId=0794010000113271 Heibergweg 1]
}}

[[Bestand:Bonneblaadje Helmond 671 - 1898-1921 cr.jpg|thumb|350px|De Achterste en Voorste Beersdonk op de Chromotopografische Kaart des Rijks, 1921. Op de Achterste Beersdonk zien we van links naar rechts (west naar oost) de latere adressen Willig 2, Heitveldweg 11, Heitveldweg 9, Heitveldweg 28 (aan noordzijde weg), Heitveldweg 7, en ten zuiden ervan Heibergweg 5 en de voorganger van Heibergweg 1 (in het midden onder, met oprijlaan vanaf de Heibergweg). De Astense Aa stroomde net buiten het kaartbeeld aan de zuidzijde.]]
[[Bestand:HHP_Heibergweg1.jpg|thumb|350px|Heibergweg 1, 4 februari 1984. Collectie Heemkundekring Helmond-Peelland.]]
[[Bestand:Heibergweg1_Helmond.jpg|thumb|350px|Heibergweg 1, 8 april 2020. De oude boerderij is (grotendeels) afgebroken en de nieuwbouw verrijst. Foto: Luuk Keunen.]]

'''Heibergweg 1'''  is een adres op de [[Achterste Beersdonk]] in [[Vlierden]]s [[Brouwhuis]].


== Voorgeschiedenis ==

=== Van Bree, Van de Cruys en Roijackers (1721-1788) ===

De geschiedenis van Heibergweg 1 gaat minstens drie eeuwen terug. De voorganger van de huidige boerderij lag wat verder naar het zuidwesten in de landerijen. Vermoedelijk hebben we te maken met huis 62 uit de huizenlijsten van Vlierden. In 1736 bezat en bewoonde Jan Jansen van Bree de boerderij. In 1776 was Willem van Bree de bewoner, en in 1781 was hij samen met Mattijs Jans van Bree de eigenaar. Jan Aert Roijackers bezat de boerderij in 1786. In 1791 bewoonde en bezat Peter Berckers het huis.<ref>Transcriptie huizenlijsten Vlierden, P. Koolen.</ref>

Jan, zoon van Jan van Bree kocht deze boerderij op 5 februari 1732 van François van de Cruys, inwoner van Asten. Het betreft een huis, schuur en aangelag, gelegen op de Beersdonck, groot 10 lopense, aan de ene zijde grenzend aan het bezit van Jan Mooren en aan de andere zijde aan dat van Jan Tonis. Verder grenste het aan de gemene gronden en aan de Aa. Uiteraard hoorden er de nodige percelen land bij. Interessant is de belending van een perceel op de ''Langenacker'': ''eenen weg streckende van deen zijde Jan Tonis tot den anderen eijnde op erve de Hoogbeersdonck sijnde een heyhorst''. Kennelijk stond de boerderij [[Heitveldweg 9]] ook wel bekend als de 'Hoogbeersdonck'. Deels was het bezit Van de Cruys aangekomen van zijn ouders, deels door koop van Francis van Heugten. De koopprijs bedroeg 125 gulden.<ref>5-2-1732 RA Vlierden nr.20 fol. 102:</ref> Op 30 mei 1723 verkocht Francis van Heugten een vierde part van goederen op de Beersdonk, zoals die op dat moment gebruikt werden door Reijnder Matijs Coolen, aan Franciscus van de Cruys. Van de Cruys bezat de rest al.<ref>30-5-1723 RA Vlierden nr.20 fol. 27:</ref> Van Heugten had dit kwart op zijn beurt weer op 11 augustus 1721 gekocht van Lijsken Jan Peteren Jansse, weduwe van Hendrick Jacobs Boogaerts, inwoonster van Asten. Zij had het eertijds gekocht van Anthonis Joseph Verdeuseldonck (ca 1640 - 1720). Coolen was ook toen al de pachter.<ref>11-8-1721 RA Vlierden nr.20 fol. 23:</ref> 

De ouders van de Astense pastoor Franciscus van de Cruijs waren Antonius van de Cruijs (ca 1636 - voor 1687) en Maria Verrijt. Hun nagelaten goederen werden op 21 januari 1708 te Asten verdeeld. Franciscus kreeg het huis en aangelag, land en groes op de Beersdonck te Vlierden, alles voor 3/4, bij deze boedeldeling. Het andere 1/4 behoorde toe aan Elisabet weduwe Hendrick Bogaerts. Antonis Jan Peters was de gebruiker.<ref>Asten R 111 fol. 75vo 21-01-1708</ref> Op 10 oktober 1704 hadden zij ook al eens gedeeld.<ref>Asten R 110 fol. 176 10-10-1704</ref> Anthonis Joseph Verdeuseldonck was overigens gehuwd met de tante van Franciscus; zo zal het 1/4 los van de rest zijn geraakt (evenwel niet pas bij de boedeldeling, maar eerder). De boerderij was daarvóór afkomstig uit de familie Verrijt, want op 17 oktober 1687 kwam aan de kinderen van Antony van de Cruys hun gedeelte toe van hun oom Peeter Aert Fransen Verrijt. Het andere deel ging aan Verdeuseldonck. Matijs Lammerts bewoonde toen de boerderij. Op dit moment is de splitsing over beide families dus ontstaan.<ref>Asten R 108 fol 80  17-10-1687</ref> Pachter Matijs legde in deze periode nog een verklaring af: ''Mathijs Lamberts, 40 jaar en Willemke Fransen de Groot, 42 jaar, zijn vrouw, beide wonende te Asten, verklaren ter instantie van Antony Josephs ”Verdijsteldonck• (= Verdeuseldonck) dat zij, deponenten, nu, omtrent vier à vijf jaar geleden, toen zij op de Beersdonck woonden, gezien hebben dat Willem Claesen de Snijder, in die tijd vorster te Vlierden heeft "gescut" de beesten van Jacob Jacobs van den Bogaert en Dirck Adriaensen, beiden wonende op den Beersdonck in de beemden of in de Weert op den Beersdonck. De vorster heeft de "gescutte" beesten gedreven tot op de gemeente-hei over den Helmontse pat, naast de zijde van Vlierden.
Daarmee bezig zijnde, zijn gekomen Dirck Adriaensen en Elisabet, de vrouw van Hendrick Jacobs die de beesten weer terug gedreven hebben. Enz. enz.'' <ref>Asten R 108 fol. 135 02-04-1690</ref>

:Opmerkelijk is dat Van Bree in 1733 een tweede boerderij op de Beersdonk kocht, zijnde ''huys, schuer en aengelagh op de Beersdoonck'', en een perceel dicht bij het huis grensde aan land van Mevrouwe Ravenschot, de eigenaresse van [[Heitveldweg 9]]. Hij kocht de boerderij van [[Petrus van Tricht (1667-1735)]], burger van Helmond, die het weer van zijn ouders had gekregen.<ref>30-9-1733 RA Vlierden nr.20 fol. 118 vs:</ref> Ook kocht Jan op 2 februari 1748 ''een huyske met den schob en aangelag daar aan gehoorende soo teul- als groeslandt, groot et samen circa 6 lop. gelegen te Vlierden ter plaatse genaamd de [[Beersing]]'', dat grenste aan zijn eigen bezit.<ref>2-2-1748 RA Vlierden nr.20 fol. 222 vs:</ref>

:Jan Jansen van Bree bezat in 1736 slechts één boerderij op de Beersdonk.<ref>Transcriptie huizenlijsten Vlierden, P. Koolen.</ref> Had hij één van beide boerderijen direct weer van de hand gedaan? Mogelijk was dat die van Van Tricht, zoals we hieronder zullen zien.

Duidelijk is namelijk, dat Jan Jansz. van Bree, wonend te Mierlo en weduwnaar van Maria Huijbers, in 1778 afstand deed van het tochtrecht ten behoeve van zijn kinderen, op voorwaarde dat zijn zoon Willem hem jaarlijks 60 Carolusguldens zal betalen. Genoemd worden daarbij ''een huys, schuur en stallinge en hoff, alhier op de Beersdonk'' met een groot aantal percelen land.<ref>16 6 1778 Vlierden RA 22 fol. 106 </ref> Het gaat hierbij om de hiervoor als eerste genoemde boerderij die afkomstig was van Van de Cruys. Matthijs van Bree verkocht op 31 maart 1783 zijn 1/6e deel in het huis met land op de Beersdonk aan zijn broer Willem van Bree, die het andere 5/6e deel bezat.<ref>31 1 1783 Vlierden RA 22 fol.175 verso </ref>

Kennelijk kwam het geheel toch weer bij Willem terug, want op 9 juni 1786 verkocht hij ''een huys, schuur, stallinge, bakhuys en aangelag, gestaan en gelegen op de Beersdonk rondom de volgende parcelen'' met het bijbehorende land aan Jan Aart Roijackers.<ref>9 6 1786 Vlierden RA 22 fol. 228</ref> Die verkocht het geheel op 12 november 1788 aan Peter Berkers. Het werd toen al bewoond en gehuurd door Hendrik Verhoeven.<ref>12 11 1788 Vlierden RA 22 fol. 258</ref>

=== Van der Putten en Van Kessel c.a. (1805-heden) ===

In 1832 werd deze boerderij kadastraal aangeduid als A 511, en was deze net als Heibergweg 5 eigendom van Francisca Roijakkers (1777-1863), weduwe van [[Wilhelmus van der Putten (1769-1823)]]. Dit echtpaar kwam vermoedelijk tussen 1805 en 1807 in Vlierden wonen; Francisca was een dochter van bovengenoemde Jan Aart. Mogelijk kochten zij de boerderij van Berkers. Vruchtgebruikers in die vroege periode waren Johannes van Geffen c.s. ''te Asten''. In dienstjaar 1866 werd haar nalatenschap van bijna 21 hectare door haar erfgenamen verdeeld. Dat waren schoonzoon Joost van de Weijer en zoon Jacobus van der Putten. Het erf met huis ging naar de laatstgenoemde.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 1, artikel 129</ref>

Bij de invoering van het bevolkingsregister in 1869 had het huis adres Beersdonk B.7. Hoofdbewoner was de nieuwe eigenaar [[Jacobus van der Putten (1812-1897)]], zoon van de vroegere eigenaresse. Toen hij het bedrijf erfde, was zijn deel bijna 12 hectare groot. Hij breidde dat naar ruim 15 hectare uit. Inmiddels was het huis kadastraal bekend als A 870.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 1 en 2, artikel 496</ref> Jacobus vertrok met zijn gezin op 9 januari 1873 naar Deurne. Zijn plaats werd ingenomen door [[Wilhelmus Vermulst (1832-1908)]] met zijn gezin, die op dezelfde dag de boerderij betrokken en uit Mierlo afkomstig waren. Op 1 mei 1880 vertrokken ze weer, naar Aarle-Rixtel. Twee weken later betrok [[Wilhelmus van der Putten (1844-1918)]] met zijn gezin het huis. Van der Putten vertrok met zijn familie op 9 april 1885 naar Deurne. Al die tijd was het huis nog eigendom van Jacobus van der Putten.<ref>De bewoningsgeschiedenissen van B.7 en B.8 zijn soms lastig ontwarbaar, omdat inschrijvingen door elkaar geplaatst zijn in het bevolkingsregister en er sprake is van doorhalingen/correcties van adressen. Deze reconstructie is de meest waarschijnlijke, er van uitgaande dat er geen sprake was van een hernummering/omnummering (daar was geen reden toe), maar van correcties vanwege fouten.</ref>

Of daarna de boerderij daadwerkelijk drie jaar leeg stond is niet helder, maar op 22 februari 1888 werd Johanna Maria Verberne (1833-1911), de weduwe van [[Hendrikus van Kessel (1830-1879)|Hendrik van Kessel]], de hoofdbewoonster van B.7. Terwijl zij het erf huurde, overleed eigenaar Jacobus van der Putten. Hij werd opgevolgd door weduwe Johanna van Heugten voor de helft en, ieder voor 1/8, Johannes en Arnoldus van der Putten, Franciscus van der Putten en Antoon Berkvens. Deze vijf personen verkochten het erf in dienstjaar 1904.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 2, artikel 496</ref> Kopers waren familieleden van de huurder: Karel, Antonius, Johannes en Maria van Kessel kochten het bedrijf van 16 hectare.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 3, artikel 496</ref>

Op 9 mei 1908 trof de familie Van Kessel op de Beersdonk een zwaar lot:

:''Vlierden. - Het gezin van de wed. van Kessel op de Beersdonk werd donderdagmiddag door een droevig ongeval getroffen. Terwijl hare dochter en schoonzoon, die bij haar inwonen, afwezig waren viel hun vierjarig dochtertje in een diepe sloot. Toen men het opmerkte was het reeds te laat en de kleine jammerlijk reeds verdronken. Voorwaar diep treurig voor de ouders en de grootmoeder.''<ref>Zuid-Willemsvaart van 9 mei 1908.</ref>

In dienstjaar 1912 werd de boedel gescheiden, waaronder het erf met huis en bijgebouwen. Nieuwe eigenaar werden [[Lambertus van Heugten (1867-1947)]] en zijn vrouw Johanna Maria van Kessel (1876-1913). Na de dood van zijn vrouw namen Lambertus en zijn kinderen Wilhelmus, Hendrika en Maria het eigendom over.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 2, artikel 966</ref> De familie verliet als hoofdbewoner omstreeks 1924 de oude boerderij ten gunste van een nieuwe op adres B.6a.

Gelijktijdig met de bouw van de nieuwe boerderij betrok [[Hendrikus van de Ven (1895-1972)]] met zijn familie op 24 november 1924 een boerderij met adres Beersdonk B.7, later gewijzigd in V.99. In 1930 woonde hij er nog toen de boerderij het nieuwe adres V.99 kreeg en in 1931 woonde hij er met zijn familie volgens het huisbezoekboekje van de Vlierdense pastoor.<ref>Parochiearchief H. Willibrordus, Vlierden, huisbezoekboekje 1931</ref> Merkwaardigerwijs wordt het adres V.99 later gekoppeld aan [[Heibergweg 3]], vermoedelijk een zelfstandig adres binnen de nieuwe boerderij Heibergweg 1 uit 1924. Bewoning van het oude pand wordt besproken in een frase in het artikel ter gelegenheid van de gouden bruiloft:
:''Schijnbaar oefende het boerenbedrijf zo'n aantrekkingskracht uit, dat het echtpaar uit Helmond vertrok, toen het een boerderij op de Beersdonk (Brouwhuis Vlierden) kon pachten. In 1939 kocht v.d. Ven een boerderij in Vlierden aan Brouwhuisweg no. 25, waar het gouden paar nu nog woont.'' 
In 1939 verruilde Van de Ven de boerderij aan de Heibergweg voor een boerderij op [[Schooteind]] V.70.<ref>Bevolkingsregister Vlierden; Krantenartikel t.g.v. gouden bruiloft, 1 juni 1972</ref> Daarop werd de oude boerderij in dienstjaar 1943 afgebroken.

== Nieuwbouw ==

Het erf van de voormalige langgevelboerderij met het adres Heibergweg 1 is nog betrekkelijk jong. Deze boerderij werd volgens de jaarankers in 1924 gebouwd op een plek waar tot dan toe nog geen bebouwing had gestaan. Sterker nog: op topografische kaarten uit 1901 en 1912 zien we, dat deze hoek nog uit heide met wat opslag van dennen bestond. Het cultuurland begon hier wat verder van de Heibergweg.<ref>[http://watwaswaar.nl/#bQ-Fk-6-1-1v-1-3lNg-155U---jdr WatWaswaar, kaartblad 671]; Ook de topografische kaart van 1929 laat de boerderij nog niet zien, maar dit moet te maken hebben met een eerder jaar van verkenning van die kaarteditie.</ref>

De boerderij, kadastraal bekend als B 260 <ref>Kadastraal werd de nieuwe boerderij niet meer tot de Achterste, maar de Voorste Beersdonk gerekend.</ref>, werd gebouwd in opdracht van [[Lambertus van Heugten (1867-1947)]], die achtereenvolgens op de adressen Achterste Beersdonk B.7, B.6a en V.98 woonde. Vermoedelijk tekent de wisseling van B.7 naar B.6a de overgang van de oude boerderij naar de nieuwe in 1924; de naastgelegen boerderij [[Heibergweg 5]] was immers B.8. In dienstjaar 1950 werd de boedel van de overleden Lambertus van Heugten verdeeld.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 3, artikel 966</ref> NNieuwe eigenaren waren schoonzoon [[Antonius van Berlo (1904-1974)]] en diens vrouw Hendrika van Heugten (1906-1990), die het woongedeelte van Heibergweg 1 bewoonden, en [[Wilhelmus van Heugten (1909-1997)]], op Heibergweg 3 (zie hierna meer). Antonius was op 6 mei 1935 van Asten naar de Beersdonk gekomen, nadat hij twee dagen eerder met Hendrika was getrouwd. Uit dit huwelijk werden zes kinderen geboren. Hij zal meteen op de boerderij van zijn schoonvader zijn gaan wonen. In dienstjaar 1951 werden de landerijen in de ruilverkaveling ingebracht.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 3, artikel 1461</ref>

De boerderij werd in 1955 nog altijd bewoond door Antonius van Berlo, en daarna meer dan 30 jaar door J.A.F. van Berlo. De boerderij vormde steeds het middelpunt van een agrarisch bedrijf; er staan enkele grote stallen bij. Nadien werd de boerderij door de volgende generatie bewoond. Sinds 1 januari 1968 ligt de boerderij op Helmonds grondgebied. De langgevelboerderij werd in 2020 gesloopt en vervangen door nieuwbouw met een vergelijkbare vorm.

== Dubbele bewoning ==

In 1955 werd overigens een gedeelte van de boerderij bewoond door Antonius' zwager [[Wilhelmus van Heugten (1909-1997)]], waarvoor zijn zus Hendrika de zorg had.<ref>Bidprentje NBA</ref> Dit gedeelte kreeg het afzonderlijke huisnummer 3. Doordat de woning, net als bij [[Heitveldweg 11]] en [[Brouwhuisweg 13|13]], later werd opgeheven, is er sindsdien een gat in de huisnummering tussen Heibergweg 1 en 5. In dienstjaar 1947 was de boerderij in twee woningen gesplitst.<ref>Kadastrale Leggers Vlierden, reeks 2, artikel 966</ref>


== Situering ==

{{
#display_map:
address= Heibergweg 1, Helmond
|zoom=18
|height=400
|width=400
|type=hybrid
}}
{{appendix}}

[[Categorie:adres]]