Bewerken van Sigarenfabriek gebroeders Berkers

[[Bestand:27.526.jpg|thumb|300px|Sigarenwinkel van Antonius Berkers. In de deuropening mevr. A. Berkers-van Dijk. De foto dateert uit cica 1936.<br><small>foto collectie Peter Aarts</small>]]
[[File:Berkers-v dijk, a - sigarenmagazijn 1939.jpg|thumb|300px|<small>collectie Hans van Dreumel</small>]]
De '''sigarenfabriek''' van de '''gebroeders Berkers''' stond aan de (inmiddels [[Oude Liesselseweg|Oude) Liesselseweg]] functioneerde van januari 1922 tot december 1950.


== Voorgeschiedenis ==

Enkele werknemers/sigarenmakers die werkzaam waren bij de [[sigarenfabriek Van Griensven]] zagen in 1921 dat die fabriek in zwaar weer terecht kwam en zij besloten om zelfstandig verder te gaan. Zo ook namen de op dat moment nog ongehuwde gebroeders [[Antonius Berkers (1895-1963)|Antoon]] en [[Martinus Berkers (1898-1981)|Martinus (Marinus) Berkers]] in 1919 de beslissing om eigen fabrikant te worden.<ref>Kamer van Koophandel BHIC toeg. 1192 inv. nr. 158 dossier 4098</ref>
<br>Deze twee gebroeders zijn nog te zien als werknemer van de firma Van Griensven op de bekende foto die gepubliceerd is in het boek van [[Frans Martens]]. Antoon Berkers staat boven aan het luik.
Antoon was bij de firma Van Griensven werkzaam als sigarensorteerder. 

== Sigaren sorteren ==

Er waren meerdere modellen sigaar, zoals de tuitknap, de bolknak, de corona, de senorita en de panatela. In die tijd werden de sigaren nog niet gepoederd en bepaalde de natuurlijk kleur van het dekblad het uiterlijk van de sigaar. Er was bij de roker een voorkeur voor de lichter gekleurde sigaar. Het was de kleur van de sigaar (van het dekblad) die ook mede de naam gaf aan dit rookartikel, denk aan amarillo (geel), claro (licht), obscuro (donker) etc. Antoon sorteerde de sigaren o.a. op dit kenmerk en zorgde ervoor dat de mooiste sigaren in de bovenste laag in de doos terecht kwamen. Marinus werkte bij Van Griensven als sigarenmaker.

== Liesselseweg ==

Antoon en Marinus kregen in het ouderlijk huis aan de (inmiddels Oude) Liesselseweg, ongeveer tegenover [[Rakels molen]], een productiekamer tot hun beschikking. Vanwege de speciale accijnswetgeving op tabaksproducten moest dit vertrek van een aparte verzegelbare ingang voorzien worden.

== Grondstoffen ==

Voor de benodigde grondstoffen voor de sigarenproductie was men aangewezen op de tabaksbeurs Frascati in  Amsterdam. Via tabaksmakelaars, waaronder ene Jan Luf, werd de benodigde  tabak ingekocht, die voornamelijk afkomstig was uit het voormalige Nederlands-Indië. Deze tabak was verpakt in grote balen, die met een gevlochten natuurlijk materiaal (gedroogde palmtakken) omhuld waren. De etiketten die benodigd waren voor de eigen productie betrok men van de firma VED uit Eindhoven, die de vele kleine tabaksfabriekjes van destijds van materiaal voorzag. Een van die etiketten droeg als opschrift ''Simon Bolivar''. Daarvoor bedachten de gebroeders de slagzin ''Simon Bolivar is uw sigaar''.

== Carl Upmann-sigaren ==
[[File:Andhy Anuncio publicitario H. Upmann.JPG|right|200px]]
Rond 1935 ging in Cuba een grote sigarenfabriek van het handelsmerk ''Carl Upmann'' failliet. Een handelaar had uit de failliete boedel een enorme voorraad Carl Upmann-etiketten opgekocht en bood die te koop aan bij de gebroeders Berkers. Ofschoon de zaken niet slecht gingen had men toch niet de financiële middelen om deze hele partij in een keer op te kopen en werd besloten om de helft af te nemen. Voortaan werden sigaren in diverse prijsklassen van 5 tot 10 cent met de fraaie etiketten van Carl Upmann verkocht.

Enkele jaren later vestigde zich in Amsterdam een Poolse jood met een sigarenhandel. Een vertegenwoordiger van deze firma kwam bij Antoon Berkers op bezoek en vertelde hem van de fantastische sigaar die hij in de verkoop had van het merk .... Carl Upmann. Trots  én verbaasd kon Berkers zich omdraaien en zijn éigen Carl Upmann-sigaren tonen. De vertegenwoordiger vertelde Berkers dat hij daar toch wel grote problemen mee zou kunnen krijgen en dat hij beter zou kunnen stoppen met deze merkinbreuk. Antoon Berkers wimpelde de waarschuwing weg en bleef zijn Upmannen fabriceren en verkopen. Toch vertrouwde hij het niet helemaal in ging zich verdiepen in het octrooirecht en de merknaambescherming. De oorlog maakte door gebrek aan grondstoffen op een ongewenste manier een einde aan deze problematiek. Overigens kwamen ook na de tweede wereldoorlog op Cuba weer sigarenmerken van Upmann in de handel, weliswaar met een andere voornaam dan Carl.

== Stationsstraat ==
[[File:Berkers-van dijk, a - sigarenmagazijn 1959.jpg|right|300px]]
Antoon startte in 1932 naast de sigarenfabriek ook met de uitbreiding van twee winkels, één met suikerwerken gelegen aan de Stationsstraat B.60, en een sigarenwinkel aan de [[Stationsstraat 40]], het pand waarin later de kapperij van zijn zoon Emile was. Toen de sigarenfabriek in 1936 van de [[Liesselseweg]] verhuisde naar de Stationsstraat 40 kwam de sigarenwinkel in het naastgelegen pand [[Stationsstraat 38]]. Martien had later ook zijn sigarenzaak aan de andere kant van de [[Stationsstraat]].

==Tweede Wereldoorlog ==

De sigarenhandel stagneerde tijdens de oorlog door de invoerstop van de benodigde grondstoffen. Er werd nog mondjesmaat shag en sigaretten aangeleverd en als er al wat binnenkwam dan volgde een stormloop op de winkel. Dikwijls was men op de dag van de bevoorrading ook weer helemaal uitverkocht. Om voordringen, oneerlijkheid en rellen bij de winkel te voorkomen werd op een gegeven moment gewerkt met een nummertjes-systeem; bij het politiebureau kon men een briefje met een nummertje gaan halen en daarmee ging men als een hazewind naar de winkel om het pakje shag of sigaretten te halen. Soms werden de pakjes shag wel gehalveerd zodat meer mensen geholpen konden worden. Dat was echter officieel vanwege de tabaksaccijns niet toegestaan omdat daarbij de banderol verbroken werd. Bij het invoeren van de distributie verliep de verkoop wat ordelijker, maar het was wel een heel gedoe met dat geplak van die bonnen.

== Bibliotheken ==

Door de grote vraag en het geringe aanbod van tabaksartikelen zaten de gebroeders Berkers in hun winkel in de oorlogsjaren meestal tegen lege winkelschappen te kijken. Op een gegeven moment kwamen ze op het idee om deze schappen te vullen met tweedehands gekochte boeken en tevens uitleenbibliotheken te beginnen.

Er werden grote hoeveelheden boeken ingekocht, waar nodig gerepareerd, van nummers voorzien, gecatalogiseerd en voor een paar centen per boek te leen aangeboden. Er moest wel rekening mee worden gehouden dat volgens de toenmalige morele opvattingen, waarop door de geestelijkheid streng werd toegezien, niet zo maar alles kon worden gelezen. Er was lectuur voor alle leeftijden, voor rijpere lezers, voor rijpe lezers enz. Dat moest dus ook bewaakt worden. Bovendien zaten bij de ingekochte boeken ook exemplaren die het Nihil Obstat van de bisschop niet hadden, deze belanddden op de zolder en werden uitsluitend in kleinere kring gelezen. De boekenverzameling bevatte overigens niet al te veel kwalitatief hoogstaande literatuur, het waren merendeels stuiverromans.

De Duitse bezetter maakte op een gegeven moment een einde aan de bibliotheek door te eisen dat men slechts kon voortbestaan als men was aangesloten bij de Cultuurkamer. Dat weigerde men bij de familie Berkers pertinent en alle boeken belandden op zolder. Na de oorlog kwam er op een gegeven moment de vraag of men voor een of ander goed doel nog wat tweedehands boeken had. Vader Berkers bood zijn hele stoffige verzameling op de zolder gratis aan, op voorwaarde dat wel álles werd meegenomen. Men is dagen bezig geweest om de overbelaste zolder leeg te halen.

== Eigen tabaksteelt ==

Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] nam ook de eigen teelt van tabak een enorme vlucht. Sommige telers kwamen hun ruwe gedroogde tabaksbladeren bij Antoon Berkers brengen die deze dan doorstuurde naar de firma Kreycamp in Tegelen. Daar werd de tabak gefermenteerd, gesneden, verpakt en, voorzien van banderol in verband met de tabaksaccijns, teruggestuurd. De eigen teelt was overigens van slechte kwaliteit.

== Tabak op zolder ==

Willy Berkers vertelde dat hij met zijn broer tijdens de oorlog eens thuis op zolder een kistje goede vooroorlogse sigaren vond. De gebroeders hielden hun vondst geheim, versneden de sigaren tot kruimtabak en rookten hiervan tijdens de oorlog nog enkele heerlijke vooroorlogse pijpjes. 
De zolder gaf nog meer geheimen prijs aan de gebroeders Berkers. Zo vonden ze er nog een behoorlijke hoeveelheid dikke nerven van tabaksbladeren, restanten die overgebleven waren van tabaksbladen waar het beste van was weggesneden. Ze  sloegen die plat met een hamer, sneden ze in stukken en gebruikten in een onbewaakt ogenblik de koffiemolen van hun moeder om er tabak van te malen. Wegens gebrek aan koffie was de molen toch verder functieloos. Het schijnt dat de eerste naoorlogse koffie bij de familie Berkers nogal naar tabak smaakte.


{{refs}}
[[categorie:Tabaksindustrie]]
{{DeurneWiki_TR_plekke_poi
|Omschrijving=In dit pand aan de Stationsstraat 40 was vanaf 1936 het sigarenfabriekje van de gebroeders Berkers gevestigd. Daarvóór was het fabriekje in de ouderlijke woning aan de (inmiddels Oude) Liesselseweg. Toen er in de oorlog gebrek aan tabak kwam, werden boeken ingezameld en ging de ruimte dienst doen als bibliotheek. De verplichte aansluiting tot de Cultuurkamer maakte ook daar een einde aan. 
|Naam=Sigarenfabriek gebroeders Berkers
|Wereld=DeurneWiki_TR_Plekke_POI
|Plaatje=Berkers-van dijk, a - sigarenmagazijn leesbibliotheek 1942.jpg
|Lokatie=51.461923246696365, 5.792301686508154
}}