Rabo-clubsupport leverde dit jaar 765,88 euro op. Allen die op ons stemden hartelijk dank! Iedere eerste maandag- en woensdagochtend van de maand van 10 tot 12 uur kunt u ons bezoeken in het heemhuis |
Bewerken van Dirk Valkenburg (1783-1862)
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Deze bewerking kan ongedaan gemaakt worden. Hieronder staat de tekst waarin de wijziging ongedaan is gemaakt. Controleer voor het publiceren of het resultaat gewenst is.
Huidige versie | Uw tekst | ||
Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox persoon | {{Infobox persoon | ||
| naam = Dirk Valkenburg | | naam = Dirk Valkenburg | ||
| foto = | | foto = . | ||
| tekst = | | tekst = | ||
| volledige naam = Dirk Valkenburg | | volledige naam = Dirk Valkenburg | ||
| roepnaam = | | roepnaam = | ||
| geboorteplaats = Jisp | | geboorteplaats = Jisp | ||
| | | geboortedatum = 30 januari 1783 | ||
| overl.plaats = | | overl.plaats = | ||
| overl.datum = | | overl.datum = | ||
| partner(s) = Seijtje Smak | | partner(s) = Seijtje Smak | ||
| beroep(en) = predikant | | beroep(en) = predikant | ||
}} | }} | ||
'''Dirk Valkenburg | |||
'''Dirk Valkenburg''' was van 1828 tot 1848 [[Dominees van de hervormde gemeente Deurne|predikant]] van de [[Hervormde Gemeente Deurne]]. | |||
== Gezin == | == Gezin == | ||
Dirk Valkenburg, predikant in het Overijsselse Den Ham, werd in het najaar van 1823 beroepen. Hij kwam in het prille voorjaar van 1824 naar Deurne, met zijn vrouw [[Seijtje Smak]] (Oudendijk 18 april 1786 - Deurne 3 december 1837) en zijn drie kinderen: | |||
# Maria Jacoba, (Wervershoof 16 november 1807 | # Maria Jacoba, (Wervershoof 16 november 1807), huwde te Deurne met Lodewijk Albregt Kloppert. | ||
# Pieter, (Wervershoof 27 januari 1810) | # Pieter, (Wervershoof 27 januari 1810) | ||
# Cornelia Suzanna, (Wervershoof 20 maart 1811 - Den Ham 1 oktober 1817). | # Cornelia Suzanna, (Wervershoof 20 maart 1811 - Den Ham 1 oktober 1817). | ||
# Hendrik, (Wervershoof 15 juli 1812 - Nuenen 28 juni 1852). | # Hendrik, (Wervershoof 15 juli 1812 - Nuenen 28 juni 1852). | ||
Daarbij was ook Johanna Maria Valkenburg, geboren te Schagen 3 december 1804, tot aan haar vertrek naar Amsterdam op 27 april 1838, opgenomen in het gezin van dominee Valkenburg. Zij was een dochter van Hendrik Valkenburg en Johanna Alida Schijff van Puffelen. Het is niet bekend of zij familie waren. | |||
== Ruzie over huur == | |||
Toen dominee [[Hendrik Adriaan Heijmans|Heijmans]] in januari 1823 van Deurne naar Budel vertrok kwam men hier voor een lastige vraag: hoe komen we aan een dominee als we hem zelfs geen predikantswoning te bieden hebben. Er werden daarom plannen gesmeed voor nieuwbouw. Om, vooruitlopend op het gereedkomen van de nieuwe [[Helmondseweg 20|pastorie]], toch een kandidaat te kunnen werven werd, mede op advies van het classicaal bestuur te Eindhoven, besloten om ten behoeve van de nieuwe voorganger voor 60 gulden per jaar een woning te huren. | |||
Toen [[Hendrik Adriaan Heijmans | |||
Het gezin | Het gezin Valkenbrug trok echter waarschijnlijk meteen in het nieuwe huis en maakte geen gebruik van de huurwoning. Mede daarom meende de pretor van de ring Helmond dat hij de betaalde huishuur over 1823 niet hoefde te vergoeden aan Deurne en verdeelde het gereserveerde bedrag onder de dominees van de ring. Jarenlang is er ruzie geweest om deze zaak maar uiteindelijk heeft men in Deurne toch zijn centen gekregen. | ||
== Verzuimde preekbeurten == | == Verzuimde preekbeurten == | ||
In de periode van dominee Valkenburg werden er pogingen aangewend om voortaan niet meer onder de ring Helmond maar onder de ring Heeze te horen. | |||
In de periode van dominee Valkenburg werden er pogingen aangewend om voortaan niet meer onder de ring Helmond maar onder de ring Heeze te horen. Voór de komst van Valkenburg werd bij toerbeurt de dienst waargenomen door collega’s uit de andere plaatsen van de ring Helmond, waaronder ook Nuenen, Veghel en St. Oedenrode hoorden. Het was herhaaldelijk gebeurd dat de voorgangers, die uit deze ver afgelegen plaatsen moesten komen, niet kwamen opdagen en zich pas te elfder ure lieten verontschuldigen. Meermalen kwam het voor dat de verzamelde gemeenteleden ''zonder godsdienstoefening tot spot van de Roomschgezinden naar huis zijn moeten gaan''. | |||
Reglementair stond op het wegblijven een boete van 12 gulden en de Deurnese kerkenraad eiste voor vier overtredingen even zoveel keer dit bedrag op ten behoeve van de diaconiekas om daarmee de hoge verhuiskosten van dominee Valkenburg van Den Ham naar Deurne te kunnen bekostigen. | Reglementair stond op het wegblijven een boete van 12 gulden en de Deurnese kerkenraad eiste voor vier overtredingen even zoveel keer dit bedrag op ten behoeve van de diaconiekas om daarmee de hoge verhuiskosten van dominee Valkenburg van Den Ham naar Deurne te kunnen bekostigen. | ||
Regel 47: | Regel 43: | ||
== Collecte-opbrengst == | == Collecte-opbrengst == | ||
In juli 1831 werd dominee Valkenburg gekozen tot scriba van de Helmondse ring, een teken dat de verstandhouding tussen de predikanten onderling, voor zover die door de genoemde perikelen verstoord was, weer aardig hersteld was. Een jaar of wat later kwam hij echter wel in ernstige aanvaring met de diaken [[Cornelis Wijnants]]. | In juli 1831 werd dominee Valkenburg gekozen tot scriba van de Helmondse ring, een teken dat de verstandhouding tussen de predikanten onderling, voor zover die door de genoemde perikelen verstoord was, weer aardig hersteld was. Een jaar of wat later kwam hij echter wel in ernstige aanvaring met de diaken [[Cornelis Wijnants]]. | ||
Regel 52: | Regel 49: | ||
== Bakelse bijbels == | == Bakelse bijbels == | ||
Zoals dat gewoonlijk gaat, wanneer men zijn grieven eenmaal gaat uiten dan worden ook ouwe koeien uit de sloot gehaald. Zo herinnerde Wijnants zich dat de Deurnese diaconie voor gebruik in de kerk vier jaar geleden een negental grote bijbels had gekocht van Willem Hendrik van Ravesteijn, telg van een protestants Bakelse schoolmeestersgeslacht. De bijbels, die op de buitenband voorzien waren van de opdruk “''kerkboek van Bakel''”, waren bij de predikant aan huis afgeleverd en Wijnants beklaagde zich er nu over dat ze, ondanks herhaalde verzoeken, nooit in de kerk terecht waren gekomen. | Zoals dat gewoonlijk gaat, wanneer men zijn grieven eenmaal gaat uiten dan worden ook ouwe koeien uit de sloot gehaald. Zo herinnerde Wijnants zich dat de Deurnese diaconie voor gebruik in de kerk vier jaar geleden een negental grote bijbels had gekocht van Willem Hendrik van Ravesteijn, telg van een protestants Bakelse schoolmeestersgeslacht. De bijbels, die op de buitenband voorzien waren van de opdruk “''kerkboek van Bakel''”, waren bij de predikant aan huis afgeleverd en Wijnants beklaagde zich er nu over dat ze, ondanks herhaalde verzoeken, nooit in de kerk terecht waren gekomen. | ||
Regel 57: | Regel 55: | ||
== Afwezige dominee == | == Afwezige dominee == | ||
De scheve schaats die Dirk Valkenburg in de eerste maanden van 1829 reed kwam hem op een officiële reprimande door het bestuur van de classis van Eindhoven te staan. Hij was, zonder daarvan vooraf ook maar aan iemand kennis te geven en zonder een officiële waarnemer te regelen, voor drie maanden naar elders vertrokken. Zelfs zijn vrouw kon of wilde niet zeggen waar de dominee verbleef. Op 25 november 1829 moest hij voor de bestuurstafel verschijnen en werd hem door de praeses een uitgebreide donderpreek voorgehouden waarvan de tekst letterlijk bewaard gebleven is. Het einde van de toespraak luidde: | De scheve schaats die Dirk Valkenburg in de eerste maanden van 1829 reed kwam hem op een officiële reprimande door het bestuur van de classis van Eindhoven te staan. Hij was, zonder daarvan vooraf ook maar aan iemand kennis te geven en zonder een officiële waarnemer te regelen, voor drie maanden naar elders vertrokken. Zelfs zijn vrouw kon of wilde niet zeggen waar de dominee verbleef. Op 25 november 1829 moest hij voor de bestuurstafel verschijnen en werd hem door de praeses een uitgebreide donderpreek voorgehouden waarvan de tekst letterlijk bewaard gebleven is. Het einde van de toespraak luidde: | ||
:::''En nu vraagt de vergadering aan u, dominee D. Valkenburg, of gij u ootmoedig aan deze onze vermaning onderwerpt, en beloofd en voor u neemt, om u aan geen verder dienstverzuim, als waarover men u heeft moeten berispen, meer schuldig te maken? Ja of Neen? Wat is uw antwoord!'' | :::''En nu vraagt de vergadering aan u, dominee D. Valkenburg, of gij u ootmoedig aan deze onze vermaning onderwerpt, en beloofd en voor u neemt, om u aan geen verder dienstverzuim, als waarover men u heeft moeten berispen, meer schuldig te maken? Ja of Neen? Wat is uw antwoord!'' | ||
== Nachtelijke geweerschoten == | == Nachtelijke geweerschoten == | ||
Het [[schietincident van 10 oktober 1830]] zal het gezin Valkenburg levenslang geheugd hebben. Die nacht schrok het gezin van de dominee wakker van een geweerschot en glasgerinkel. Een of meer onbekend gebleven onverlaten hadden de bovenlichten van de voordeur stukgeschoten. Later bleek dat ook de (protestantse) belastingontvanger Paulus Hetterschij slachtoffer van de baldadigheid was. Naar het motief van de daders kan slechts worden gegist. Mogelijk werden zij meegesleept in de Hollander-haat die al ruime tijd sluimerde en anderhalve maand tevoren ondermeer een uitlaatklep gevonden had in de Brusselse opstand die uiteindelijk leidde tot de Belgische afscheiding. Overigens leefden de katholieken van Deurne al vele decennia in goede harmonie met hun protestantse dorpsgenoten. | Het [[schietincident van 10 oktober 1830]] zal het gezin Valkenburg levenslang geheugd hebben. Die nacht schrok het gezin van de dominee wakker van een geweerschot en glasgerinkel. Een of meer onbekend gebleven onverlaten hadden de bovenlichten van de voordeur stukgeschoten. Later bleek dat ook de (protestantse) belastingontvanger Paulus Hetterschij slachtoffer van de baldadigheid was. Naar het motief van de daders kan slechts worden gegist. Mogelijk werden zij meegesleept in de Hollander-haat die al ruime tijd sluimerde en anderhalve maand tevoren ondermeer een uitlaatklep gevonden had in de Brusselse opstand die uiteindelijk leidde tot de Belgische afscheiding. Overigens leefden de katholieken van Deurne al vele decennia in goede harmonie met hun protestantse dorpsgenoten. | ||
== Belgische Opstand == | == Belgische Opstand == | ||
De beknotting van de vrijheid van drukpers was in 1830 een van de grieven van de liberalen tegen de politiek van koning Willem I, die uiteindelijk leidden tot de [[Belgische Opstand]]. Bij de behandeling van een nieuwe onderwijswet toonde Dirk Valkenburg zich een voorstander van perscensuur en tegenstander van onderwijsvernieuwing. Hij liet dat ook blijken in een schrijven aan de Staten Generaal. Hij presenteerde zich daarbij niet als dominee maar als onderwijzer. Hij was immers directeur van zijn [[Onderwijsinstituut van dominee Valkenburg|onderwijsinstituut]]. Zijn grieven werden zelfs opgenomen in de handelingen: | De beknotting van de vrijheid van drukpers was in 1830 een van de grieven van de liberalen tegen de politiek van koning Willem I, die uiteindelijk leidden tot de [[Belgische Opstand]]. Bij de behandeling van een nieuwe onderwijswet toonde Dirk Valkenburg zich een voorstander van perscensuur en tegenstander van onderwijsvernieuwing. Hij liet dat ook blijken in een schrijven aan de Staten Generaal. Hij presenteerde zich daarbij niet als dominee maar als onderwijzer. Hij was immers directeur van zijn [[Onderwijsinstituut van dominee Valkenburg|onderwijsinstituut]]. Zijn grieven werden zelfs opgenomen in de handelingen: | ||
::''De heer Valkenburg , onderwijzer te Deurne , Noord-Braband , verklaart zich tegen de onbepaalde vrijheid van drukpers en tegen de afschaffing der bestaande verordeningen, waardoor men tot domheid, bijgeloof en barbaarsche woestheid zoude teruggeleid worden; hij betrouwt zich gerust op U Edel Mogenden en hij besluit uit het klagen, tegenovergesteld aan het stilzwijgen van den anderen kant, dat de grootste menigte tevreden is over de bemoeijingen en de bestaande wetten op het onderwijs.'' | ::''De heer Valkenburg , onderwijzer te Deurne , Noord-Braband , verklaart zich tegen de onbepaalde vrijheid van drukpers en tegen de afschaffing der bestaande verordeningen, waardoor men tot domheid, bijgeloof en barbaarsche woestheid zoude teruggeleid worden; hij betrouwt zich gerust op U Edel Mogenden en hij besluit uit het klagen, tegenovergesteld aan het stilzwijgen van den anderen kant, dat de grootste menigte tevreden is over de bemoeijingen en de bestaande wetten op het onderwijs.'' | ||
Regel 70: | Regel 71: | ||
== Afscheiding van 1834 == | == Afscheiding van 1834 == | ||
In de Deurnese periode van Valkenburg was leidden in protestants Nederland de verschillende geloofsopvattingen tot de afscheiding van 1834. In 1886 volgde de Doleantie waardoor weer een splitsing plaatshad. Deze 'afgescheidenen' vonden elkaar in 1892 en vormen de Gereformeerde Kerken van Nederland. Deurne bleef Hervormd, maar in Helmond ontstond naast de Hervormde Kerk ook een Gereformeerde Kerk. Vanaf dat moment waren de gereformeerden uit Deurne lidmaat van de Gereformeerde Kerk in Helmond. Het is niet duidelijk of van de gemeenteleden uit die tijd ook mensen zich aangesloten hebben bij de Gereformeerde Kerk. | In de Deurnese periode van Valkenburg was leidden in protestants Nederland de verschillende geloofsopvattingen tot de afscheiding van 1834. In 1886 volgde de Doleantie waardoor weer een splitsing plaatshad. Deze 'afgescheidenen' vonden elkaar in 1892 en vormen de Gereformeerde Kerken van Nederland. Deurne bleef Hervormd, maar in Helmond ontstond naast de Hervormde Kerk ook een Gereformeerde Kerk. Vanaf dat moment waren de gereformeerden uit Deurne lidmaat van de Gereformeerde Kerk in Helmond. Het is niet duidelijk of van de gemeenteleden uit die tijd ook mensen zich aangesloten hebben bij de Gereformeerde Kerk. | ||
== Literatuur == | |||
*Pieter Koolen - "Dirk Valkenburg, een eigenzinnige dominee" in: ''D'n Uytbeyndel'' nr. 49 (2001) blz. 25-28 | |||
*W.L.H. Docters van Leeuwen-Jansen en P. Schonewille – ''Hij spreekt nog altijd voort'' (Deurne 1998) | *W.L.H. Docters van Leeuwen-Jansen en P. Schonewille – ''Hij spreekt nog altijd voort'' (Deurne 1998) | ||
{{DEFAULTSORT:Valkenburg,Dirk}} | {{DEFAULTSORT:Valkenburg,Dirk}} | ||
[[categorie:Valkenburg|Dirk]] | [[categorie:Valkenburg|Dirk]] | ||
[[categorie:predikant]] | [[categorie:predikant]] |