Bewerken van Damast- en pellenweverij

Vanaf 1772 was er gedurende een eeuw een '''damast- en pellenweverij''' in [[Deurne]], die op zijn hoogtepunt aan meer dan 200 mensen werk bood.


In 1772 startte [[Jan Willem van de Mortel (1751-1840)|Jan Willem van de Mortel]], als eerst in Noord-Brabant, met de fabricage van damasten.<ref>Damast is glanzend tafelgoed, met een ingeweven patroon, veelal ontleend aan de natuur, zie [http://nl.wikipedia.org/wiki/Damast_%28textiel%29 Damast (textiel)].</ref>

Waarschijnlijk moet de plaats van het fabriek gezocht worden in de huidige [[Kerkstraat]] tussen de [[Markt]] en de [[Lindenlaan]].

Uit de schaarse bewaard gebleven gegevens over het bedrijf valt weinig met zekerheid te te zeggen. Bij de beantwoording van een vragenlijst uit 1791, waarin ondermeer gevraagd werd om ''het getal der fabriecquen'' werd geantwoord: ''eene pelleweverij zal de eenigste naam van fabriecq alhier uytmaken''.<ref>31-3-1791 Deurne oud adm arch inv nr 75 fol 42v.</ref>
<br>In 1808 stuurde de fabrikant een inzending naar de eerste tentoonstelling van ''voortbrengselen van de volksvlijt in Nederland''. De inzending bestond uit tekeningen van damasten en andere servetgoederen. Op dat ogenblik hield zijn bedrijf 200 mensen aan het werk.

Zijn zoons [[Jan Willem van de Mortel (1795-1863)|Jan Willem]] en [[Petrus Gregorius van de Mortel|Petrus Gregorius]] volgde de stichter, vermoedelijk vanaf circa 1820, op als fabrikanten van de damast- en pellenweverij. Naast en ten behoeve van de weverij bezat de familie Van de Mortel ook een blekerij. 

== Afnemers ==
Eén van de afnemers van het fijne damastgoed was de [[Sint-Willibrorduskerk (Deurne)|Deurnese kerk]]. Uit de kerkrekening van 1825 blijkt dat toen aan Jan Willem van de Mortel 35 gulden en 5 stuivers werd betaald voor damast dat aan de altaren was verwerkt.<ref>1825 Archief St.Willibrorduskerk Deurne-Centrum inv.nr. I-VI.A.3</ref>
<br>Ook in de Helmondse Lambertuskerk kwam vlak na 1870 fraai Deurnes linnengoed op het altaar te liggen.

== Werknemers ==
Enkele werknemers, knechten in de pellenweverij, uit de beginperiode zijn met name bekend.<ref>Zij worden vermeld in de patentregisters van 1807 Oud adm. arch. Deurne RHCE A3181 inv.nrs. 1261, 1262, 1264 en 1288</ref> Het zijn:
*Francis Fransen
*H. van der Bloemen
*Antonie van de Mortel
*Louis van den Berg
*Michiel Vlerks
Van de periode 1853-1871 zijn een aantal gegevens bewaard gebleven over de omvang van het personeel. In 1853 werkten er 15 volwassen mannen, die gemiddeld per dag 60 cent verdienden. Verder werkten er 8 kinderen voor 40 cent per dag en drie vrouwen die 45 cent kregen.<ref>1853 Gemeenteverslagen BHIC 095.01 inv.nrs. 8781-8784</ref> 
<br>In het gemeentelijk jaarverslag over 1855 werd gemeld:
*''In het damast- en pellenfabriek van de heer J.W. van de Mortel en Zoonen werkten 26 arbeiders, 23 mannen en 3 vrouwen; het gemiddelde dagloon was 75 cent; door het aanbrengen der chacardemachines<ref>Jacquard-machines, dit zijn weefgetouwen voorzien van een toestel dat een soort eenvoudige ponskaartinrichting bevat met daarin de gegevens van het te weven dessin, waardoor het weven van ingewikkelde patronen een stuk gemakkelijker is.''</ref> op de weefstoelen heeft de fabriek veel gewonnen blijkens de meerdere drukte die er heerscht.<ref>23-1-1856 Nieuw adm. arch. Deurne inv.nr. 19/6 brief nr 318</ref>
In de daarop volgende jaren nam het aantal geleidelijk af. In 1871 was het aantal werknemers gedaald tot vijf.

<br>In een oud schoolboekje wordt vermeld: ''het servetgoed te Deurne gemaakt, wordt in den handel zeer gewild''.<ref>''Geschied- en Aardrijkskundige Beschrijving der Prov. Noord-Braband'', in 1845 in ’s Hertogenbosch uitgegeven.</ref>

== Literatuur ==
*Giel van Hooff - ''De damast- en De pellenfabriek van de familie van de Mortel te Deurne in de negentiende eeuw'' - in: Werkend Verleden in Helmond, kwartaalblad van de Werkgroep Industrieel Erfgoed Helmond, nummer 2 – oktober 1993

{{refs}}


[[categorie:textielfabriek]]