Bewerken van Derpsestraat 1

[[Bestand:30.245.jpg|thumb|right|300px|Vooraanzicht van de voormalige circa 200 jaar oude boerderij. Op de foto zien we dat de oude plaetse hier als plantsoen met borders was ingericht.<br><small>Foto collectie familie Van Kinderen-Swinkels</small>]]
[[Bestand:25.677.jpg|thumb|right|300px|Links, de boerderij ter plaatse van het huidige kantoorgebouw op de hoek van Derpsestraat en Lagekerk]]
[[Bestand:22.323.jpg|thumb|right|300px|Het gemeentelijk noodgebouw dat werd geplaatst op de locatie van de afgebrande boerderij.]]
[[Bestand:30.423.jpg|thumb|right|300px|De verharde plaetse, situatie in 1960. Zie ook de foto hieronder: bij de herinrichting rond 1980 werd de plaetse vergroot.]]
[[Bestand:04.591.jpg|thumb|right|300px|Idem, vanaf de weg die voorlangs de huidige kantoren liep.]]
[[Bestand:04.592a.jpg|thumb|300px|]]
[[Bestand:04.593.jpg|thumb|right|300px|De plaetse vanaf de Derpsestraat, gezien in richting van Hogeweg, vóór 1980.]]
[[Bestand:GM Lagekerk.jpg|thumb|right|300px|De herstelde rooilijn en de ingerichte plaetse, situatie vanaf 1986.]]
'''Derpsestraat 1''' is een adres in Deurne.

== Situatie ==

Tegenwoordig bestaat Derpsestraat 1 uit een kantorencomplex uit 1986-1987, direct zuidelijk van de ''plaetse'' van de [[Lagekerk]]. De centrale ontsluiting van het complex ligt aan de Derpsestraat, tegenover [[Derpsestraat 8]]; de gebouwen liggen echter strict genomen aan de Lagekerk tussen Derpsestraat en [[Toon Kortoomslaan]]. Van de twee kantoorgebouwen heeft het westelijke, op de hoek van Derpsestraat en Lagekerk, het huisnummer 1, terwijl het gebouwen op de hoek van Lagekerk en Toon Kortoomslaan de adressen 1a, 1b en 1c heeft.

== Voorgeschiedenis ==

Op het perceel waar nu de kantoorgebouwen staan, stonden tot 1947 meerdere huizen met de voorgevel aan de ''plaetse''. Het gaat om een forse boerderij direct voor het huidige Derpsestraat 1 en een aantal kleinere huisjes direct voor Derpsestraat 1A-B-C. 

=== Boerderij ===

De vroegst bekende vermelding van de boerderij dateert uit 1701. Eigenaar van het huis was toen Frans Jan Conincx. Hij bezat een jaar later vier hoornbeesten, twee stuks jongvee en 15,5 lopense land. Hij had in 1703 de kinderen Joseph, Mechel en Jenneke boven de 16 jaar.

Na de dood van Frans hadden de kinderen het gezamenlijk eigendom. Joseph zag in 1739 af van zijn deel van huis, hof en aangelag in Derp, groot 27 lopense en 27 roeden. Hendrik en Meggel verkochten hun delen in 1752 aan Jenneke Konings, weduwe van Antoni Smits.

Vóór 1756 moet het goed in handen zijn gekomen van Engel Smits, vrouw van [[Henricus Goossens (1723-1782)|Hendrik Goossens]] en dochter van genoemde Jenneke. Hun kinderen verdeelden de boedel in 1804. Huis, schuur, stal en hof gingen naar zoon Eimert. Er hoorden toen nog maar 2 lopense en 34 roeden land bij.<ref>Th.H. Meulendijks, 1997. Het Derp.</ref>

De grote hallenhuisboerderij stond in 1832 kadastraal bekend als E 81. Hij had een uitbouw aan de achterzijde in het oosten en bovendien enkele kleinere bijgebouwen achter het hoofdgebouw. De poel op de plaetse lag direct voor de gevel van deze boerderij. De boerderij was in 1832, samen met de achtergelegen moestuin, bakhuis en boomgaard en enig land, eigendom van [[Eimericus Goossens (1765-1850)|Eimert Goossens]]. Zoals op foto's te zien is, had de boerderij zijn ingang nog aan de Derpsestraat, en was er dus feitelijk géén sprake van een langgevelboerderij. Hij verkreeg dit goed in 1804 bij de boedeldeling van de nalatenschap van zijn ouders Henricus Goossens en Engelina Smits.

Rond 1850 (dj. 1851) verkochten de erfgenamen van Goossens de boerderij en het land.<ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 1, artikel 196</ref> Koper was zijn neef [[Henricus Goosens (1795-1853)]] <ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 1, artikel 199</ref>, en later diens zoon [[Hendrikus Goossens (1830-1859)]], die ook [[Lindenlaan 47]] bezat. Zijn weduwe liet rond 1881 (dj. 1882) bijbouwen, waardoor de kadastrale aanduiding veranderde naar E 1546. Rond 1907 (dj. 1908) verkocht zij haar bezittingen.<ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 1 en 3, artikel 1717</ref> Koper was de bierbrouwer [[Eijmbertus Henricus Swinkels (1870-1949)]], die het tot het einde bezat. Hij verhuurde de boerderij.<ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 3, artikel 4198</ref>

Toen het pand in 1918 huisnummer A.81 kreeg, werd het namelijk bewoond door de ongehuwd gebleven kinderen van de landbouwer en wever Wilhelmus Hermans (1810-1887). Later verhuisden zij naar het aangrenzende A.82, mogelijk het andere gedeelte van de boerderij, dat voordien bewoond werd door Gerardus Martens (1866-1941). Op A.81 kwam de grondarbeider en bierbrouwersknecht [[Peter van Kessel (1882-1969)|Peter van Kessel]] met zijn gezin wonen. 

Bij de [[wijkindeling gemeente Deurne 1 oktober 1930|wijkindeling van de gemeente Deurne per 1 oktober 1930]] werd het huis bewoond door [[Arnoldus Franciscus Smits (1903-1990)]] met zijn gezin.

De laatste bewoners tot aan de brand in 1944 waren de diplomaat [[Witold Artur Wladislaw Saryusz Makowski (1912-1995)]] en zijn echtgenote Mary Ann.<ref>Rapport van opgenomen molestschade, opgemaakt op 1 mei 1946 door architect en taxateur P. Staals uit Valkenswaard. Ook zijn boerderij aan het [[Haageind D.18]] was licht beschadigd en werd in het rapport genoemd. Rapport ter inzage ter beschikking gesteld door de familie Van Kinderen-Swinkels.</ref>

Op 24 september 1944, bij de [[Brand van 24 september 1944|bevrijding van Deurne]], werd de boerderij verwoest. Het gebouw werd bij gevechtshandelingen in brand geschoten en ging geheel in vlammen op. Ook de inventaris, een twaalfjarig Belgisch werkpaard (merrie) en een volbloed-stamboekkoe gingen hierbij verloren. Toen de ruïne van de boerderij werd afgebroken, stond hij kadastraal bekend als E 1546, het achtergelegen land als E 1547 en E 85.

In de boerderij waren twee woningen. Het pand was geheel van steen en half met pannen, half met stro gedekt. Alle balklagen en kaphout waren van beslagen eikenhout. In de woonvertrekken waren stucplafonds aanwezig. In de twee woningen waren in totaal acht woonvertrekken. Daarnaast waren een koestal, een paardenstal, een grote schuur en een brandstoffen- en wagenbergplaats aanwezig. In het gehele gebouw waren electrisch licht en waterleiding aanwezig.

De boerderij had de volgende afmetingen:
# Hoofdbouw: 40 x 10 x 5,2 meter hoog (tot de halve kaphoogte gemeten). Totale inhoud was 2080 m3
# Aanbouw: 10 x 8 x 4,5 meter hoog (tot de halve kaphoogte gemeten). Totale inhoud was 360 m3
# Aparte bijbouw: 10 x 6 x 4 meter hoog (tot de halve kaphoogte gemeten). Totale inhoud was 240 m3

=== Huisjes ===

Waar de boerderij in het oosten eindigde, maakte de rooilijn een kleine knik. Zodoende stond de kleine huizenrij onder een kleine knik op de boerderij. Deze knik is anno 2021 nog altijd in de rooilijn van de ''plaetse'' herkenbaar. De kleine huisjes hadden, van west naar oost, in 1832 de kadastrale aanduidingen E 88, E 89 en E 90.

De vroegste vermelding van deze huisjes mdateert echter al uit 1624. Het goed behoorde toen toe aan Heijlke weduwe Anthonis Snoecx, Jan Jan Willemss gehuwd met Aelken Snoecx, Joseph Hendrick Josephs gehuwd met Hendricksken Snoecx en Anthonis Hendrick Josephs, gehuwd met Jenneke Snoecx. In 1646 verkocht Anthonis zijn deel aan de anderen. 

In 1664 behoorde het toe aan Aert Hendrick Jacobs gehuwd met Catelijn Joseph Hendrick Josephs en Joseph Rut Hendricx als vader en voogd van negen kinderen, verwekt bij Metken dochter wijlen Jan Willems. Aert kreeg ''het woonhuijs metter schop ende halve dries daer aengelegen onder dese heerlicheijt Doeren int Derp, met het eijcken houdt daer van staende.''

De weduwe van Jan Janse van Loon was in 1701 eigenaresse van het huis.<ref>Meulendijks voert in 1711 en 1716 andere eigenaren op, inclusief de naam Het Voorste Derp, maar die lijken niet overtuigend bij dit huis te horen.</ref> In 1751 verkochten Hendrik van Helmond (gehuwd met Cornelia Janse van Loon) en Heijlke Janse van Loon de boerderij aan [[Joannes Goossens (1723-1783)|Jan Eijmert Goossens]]. Zijn kinderen verdeelden de boedel in 1804, waarbij de boerderij naar Theodorus Goossens ging.

De boerderij werd, althans in de 18e eeuw, vrijwel nooit door de eigenaar bewoond, en als, dan gedeeld. In 1786 woonde pastoor [[Leonardus Swinkels (1738-1815)]], tot de bouw van Landzicht, in deze boerderij, dicht bij de kerkschuur gelegen. Eerder woonden ook al pastoor [[Gerardus van der Leen (1703-1786)]] en zijn kapelaan Cuijpers in de boerderij (1741, 1746, de pastoor alleen in 1781). Vanaf 1798 woonden er twee gezinnen in het huis. Mogelijk is die verhuring de oorzaak ervan dat het geheel in 1832 als drie huisjes voor het kadaster werd ingetekend. Mogelijk was het ooit één boerderij die in ''woningen'' onderverdeeld was.<ref>Th.H. Meulendijks, 1997. Het Derp.</ref>

Eigenaar in 1832 was de Meijelse jeneverstoker Theodorus Goossens, terwijl Gerard Charles Guillon uit Roermond de vruchtgebruiker was.<ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 1, artikel 209</ref> Rond 1860 (dj. 1861) verkocht Goossens de huisjes met het weiland E 87 en de tuin E 91 aan [[Joannes Matheus Goossens (1795-1876)|Jan Mathijs Goossens]], winkelier te Deurne aan de [[Stationsstraat]]. Na zijn dood in 1876 beheerden zijn erfgenamen de bezittingen een tijdje samen, tot er rond 1900 (dj. 1901) sprake was van een boedelscheiding.<ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 1 en 2, artikel 970</ref> De resterende gezamenlijke kinderen kwamen rond 1916 (dj. 1917) opnieuw tot een boedelscheiding.<ref>Kadastrale leggers Deurne, reeks 3, artikel 2489</ref> Nu was nog slechts één eigenaar over, namelijk [[Henricus Wilhelmus Antonius Goossens (1877-1944)]], die tegenover de huisjes op [[Lagekerk 7]] woonde. Al die tijd werden de huisjes verhuurd. 

Huurders in de periode 1914-1930 waren mogelijk <ref>De bewonersreconstructie is nog voorlopig, en moet nog worden gestaafd door andere bronnen</ref>:
* Lagekerk A.470: [[Francis van Hoek (1885-1962)|F. van Hoek Antzn]] > G. Aarts
* Lagekerk A.471: wed. P. Joosten > F. van Hoek
* Lagekerk A.472: wed. A. van Doorne

In 1930 woonden hier mogelijk <ref>De bewonersreconstructie is nog voorlopig, en moet nog worden gestaafd door andere bronnen</ref>:
* A.93, daarna Lage Kerk A.31: J. van Gog
* A.91, daarna Lage Kerk A.32: wed. A. van Heugten
* A.92, daarna Lage Kerk A.33: A. van der Zanden

Net als de boerderij werden de huisjes op 24 september 1944 door brand ernstig beschadigd.

== Braakliggend ==

De basis voor de huidige situatie werd gelegd in 1947 (dj. 1948). Toen werden de ruïne van de boerderij en de oude huizen ten zuiden van de ''plaetse'' afgebroken en de daar aanwezige kleinschalige verkaveling opgeheven ten behoeve van twee nieuwe percelen, te weten E 2436 langs de Derpsestraat (nu: Derpsestraat 1) en E 2437 langs de Toon Kortoomslaan (nu: Derpsestraat 1A-B-C).<ref>Kadastrale hulpkaartjes Deurne, sectie E, nummer 284</ref>

Een veldwerkkaart uit dienstjaar 1957 geeft heel duidelijk de situatie ter plaatse weer. Het perceel waarop nu de kantoren staan, was toen in gebruik als weiland. Langs de zuidzijde van de ''plaetse'' stond toen nog een ''oude doornenheg''. Het perceel erachter, waar nu de kantoren zijn, was in gebruik als weiland. De kadastrale grenzen ter plaatse werden aangewezen aan ''Hr Harteveld, technisch ambtenaar gemeente.'' In die tijd waren de huizen aan de oostzijde van de Derpsestraat in aanbouw.<ref> Kadastrale veldwerkkaartjes Deurne, sectie L, nummer 185</ref>

Op de plek van het toenmalige adres Lage Kerk A.34 werd nadien een houten barak geplaatst voor de afdeling Openbare Werken van de [[gemeente Deurne]]. Later werd [[peuterspeelzaal Op Stap]] hierin gevestigd. 

In de tijd dat het terrein ten zuiden van de ''plaetse'' braak lag, had het meerdere kadastrale aanduidingen. Dat waren bijvoorbeeld L 928, L 1070, L 1214, L 2095, L 2747, L 2747, L 2769, L 3068 en L 4261. De wijzigingen waardoor het perceel nieuwe nummers kreeg, hadden te makejn met bijvoorbeeld de nieuwbouw langs de [[Oranjestraat]], die in hetzelfde kadastraal perceel vielen.<ref>Kadastrale hulpkaartjes Deurne, sectie L, nummers 44, 52, 73, 225, 363, 368, 400</ref>

De eerste wijziging ter plaatse van de huidige bebouwing werd doorgevoerd rond 1986 (dienstjaar 1987). Het kantoorgebouw Derpsestraat 1 staat op het kadastraal perceel Deurne L 4400, terwijl het omliggende perceel L 4401 had.<ref>Kadastrale hulpkaartjes Deurne, sectie L, nummer 601</ref>

{{appendix}}
[[categorie:Adres|Derpsestraat 01]]