Bewerken van Liessel

[[File:Plaatsnaambord Liessel (2).jpg|thumb|250px|plaatsnaambord Liessel met tekst een kei van een dorp]]

[[Bestand:22.390.jpg|thumb|400px|Panorama Liessel<br>
Foto: collectie Peter Vink]]

'''Liessel''' is een kern van en voormalige grondheerlijkheid in de gemeente [[Deurne (gemeente)|Deurne]]. 

==Geologie, geomorfologie en landschap==
Even ten oosten van Liessel ligt een breukzone, behorende tot de [[Peelrandbreuk]], die op enkele plekken bij het dorp aan de oppervlakte zichtbaar is. 

Het huidige dorp Liessel ligt op een dekzandrug langs de [[Astense Aa]]. Dit dorp ontstond bij een kapel temidden van enkele middeleeuwse gehuchten, zoals [[Loon]] (oudste vermelding 1175-1200). De oudste, onregelmatige ontginningen liggen op deze dekzandrug. Over de dekzandrug liep de enige weg om de moerassige [[Peel]] in noord-zuidrichting veilig te passeren. 
Oostelijk van de dekzandrug vinden we de natte ontginningen van de Peel, nu deels als natuurgebied beschermd (zoals de [[Deurnese Peel]], alsmede de droge naaldbossen op voormalige zandverstuivingen en heidevelden. Voorbeelden daarvan zijn de [[Dennendijkse Bossen]] en de [[Galgenberg]].

Bij Liessel vloeit de uit de Deurnese Peel afkomstige [[Soeloop]] samen met de [[Astense Aa]]. Naar het westen voert de weg naar [[Vlierden]] door het voormalige landgoed de [[Beelsfundatie]] naar het beekdalreservaatje "[[De Berken]]".

==Plaatsnaam==
 
[[Bestand:fragment Liessel 1312.jpg|400px|right]]
Fragment uit een document met de vermelding van de naam Liesel.
Afbeelding beschikbaar gesteld door het [[Regionaal Historisch Centrum Eindhoven]] aan de werkgroep [[Liessels Historisch Erfgoed]].

De oudste vermelding van de plaatsnaam [[Liessel]] dateert uit 1312 en luidt als volgt: 
''XIX Godefridus filius Johannes de Nuwenhoven V bonarii terre jacentis in Liesel cum tribus homagiis. [later bijschrift] In novo libro apud Huldebergen.''
Deze notitie (waarbij de plaatsnaam wordt geschreven als ''Liesel'') betekent: “XIX Godefridus, zoon van Johannes van Nuwenhoven, V bunder grond gelegen in Liesel met drie mannen. In het nieuwe boek bij Huldebergen”. De vermelding staat geschreven in het zogenoemde Casselboek uit 1312, een latijns-talig leenboek van de hertog van Brabant. Daarin staat genoteerd welke leenman op een bepaald moment een stuk grond van de hertog in leen kreeg. Alle leenboeken van de hertog van Brabant bevinden zich in het Algemeen Rijksarchief te Brussel.<br>
Liessel herdacht in 2012 het feit dat de naam van het dorp 700 jaar daarvoor, dus in 1312, voor de eerste keer in een document werd vermeld.<br>
In een lezing van [[Heemkundekring H.N. Ouwerling]], uitgesproken door [[Wiro van Heugten]], op 26 september 2012, bij gelegenheid van [[Liessel 700 jaar historie]] werd toegelicht dat aan het leenboek het jaartal 1312 is toegewezen, maar dat de vermelding die betrekking heeft op Liessel zeker van een oudere datum zal zijn.   

In de loop der tijd is de plaatsnaam Liessel op verschillende wijzen geschreven. In het boek [[Van Leysel tot Liessel]] is een overzicht opgenomen, afkomstig van de historicus [[Ton Spamer]], met diverse vermeldingen van de plaatsnaam ‘Liessel’ in historische documenten.
In de periode 1312 tot 1583 zijn de volgende varianten te lezen: Liesel, Liessel, Liehsel, Liessell, Lyessel, Lyssel, Liezel, Lyesel, Leyssel, Liecel, Luyssel, Lissel, Liesselt. 

In het dialect wordt het dorp Liessel aangeduid als ''Lijssel''. De naam Leysel, anachronistisch en historiserend zo geschreven naar afleiding van middeleeuwse vermeldingen, wordt gebruikt bij het evenement [[Leyselse Aaftere]]; de naam  Lijssel is terug te vinden in [[Lijsselse Aovenden]] en [[Lijsselse Kei]].

== Naamsverklaring ==
Net als van [[Leensel]] staat van Liessel niet vast hoe de naam gevormd is: als -lo-naam (Lies-lo) of als -sele-naam (Lies-sele). Opmerkelijk is wel, dat het dorp Liessel altijd zonder lidwoord voorkomt, maar dat er in Liessel zelf sprake is van -[[de Hoge Liessel]]- en in Milheeze van -in gheen Liessel- (1396) en -die Liesel- (1522). Dat wijst op een soortnaam, maar welke? Een verbinding met -liesgras-, waarvan men de naam Liessel wil afleiden, is voor de Hoge Liessel in elk geval onmogelijk, gezien de biotoop van liesgras: aan waterkanten en in ondiep water, vooral in zeer voedselrijk milieu, ook in drassige beekdalgraslanden. De Hoge Liessel ligt op een hoge en droge dekzandrug. Een betere verklaring lijkt die Van Berkel/Samplonius voor Lisse (1287 Lysse) geven, namelijk een afleiding uit mnl. -lese- = wagenspoor. Tesamen met -lo- voor bos zou zo de naam Liessel ontstaan kunnen zijn: bos bij een belangrijk wagenspoor. De diverse schrijfwijzen van Liessel (zie hierboven) laten hiervoor alle mogelijkheden open. In dit licht is het vermeldenswaard dat de weg van Liessel naar de [[Heitrak]] en verder de naam ''Comen plateam'' ([[Komenstraat]]) droeg < Keltisch -camino- en Gallo-Latijns -camminus- (vgl Frans -chemin) = straat, m.n. een Romeinse steenstraat. Uit de vermelding ''vuijt d'oude hoffstad op Hoogh Liessel'' in het Helmondse cijnsregister van 1643 blijkt dat daar ooit ook bewoning is geweest.

Tijdens een lezing, bij gelegenheid van de opening van een tentoonstelling op 17 mei 2012 in het kader van Liessel 700 jaar historie, betoogde Ton Spamer dat er een direct verband is tussen de naam van de Liesselse buurtschap [[Leensel]] en die van het dorp Liessel. Spamer veronderstelt dat de naam Liessel een  afgeleide is van Leensel, via Lindsele, Lentsel en Lensel. Zijn betoog had dan ook de titel ‘Leensel de moeder van Liessel’. Deze veronderstelde afleiding is echter sterk hypothetisch, omdat de eventuele tussenvormen niet in de bronnen gevonden zijn. Of dit werkelijk de juiste verklaring is, is dus onzeker. Er zijn ook andere verklaringen van Liessel in zwang.

==Geschiedenis==

[[File:KapelLiessel - restored.jpg|200px|thumb|right|Oude kapel van Liessel]]

In een akte uit 1420 is sprake van een [[Sint-Hubertuskapel (voor 1903)|kapel]]. Wellicht was deze gewijd aan Hubertus, de beschermheilige van de jacht, en stond de kapel toen al op de plek waar tot in 1901 een kapel stond.

Liessel deed enkele malen een poging zelfstandigheid te verwerven. Op 22 april 1678 werd Liessel door de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden van de [[heerlijkheid Deurne]] gescheiden en tot een aparte heerlijkheid verheven. De jurisdictie over Liessel bleef echter in handen van de [[Lijst van heren van Deurne|heer van Deurne]], waardoor Liessel een grondheerlijkheid werd. Als laatbank over de eigen bezittingen werd de hof [[Ten Velde]] in Deurne aan de grondheerlijkheid verbonden. In de literatuur wordt niet zelden de foutieve aanduiding ''Liesselt'' gebruikt.

[[Bestand:09.462.jpg|thumb|left|210px|Een fantasietekening Het voormalige Blokhuis in Liessel.<br>
Foto: collectie gemeente Deurne]]

Het [[Blokhuis (Liessel)|Blokhuis]] in de buurschap [[Sloot]] vormde een afzonderlijk leengoed ten opzichte van de grondheerlijkheid. Beide lenen verkeerden vanaf de 17e eeuw in verschillende handen. Tussen de kasteelheren van het Blokhuis en de officiële heren van de [[grondheerlijkheid Liessel]] ontstonden regelmatig twisten over het gezag in Liessel.

Ook een [[Poging tot afsplitsing van Liessel, Neerkant en Helenaveen 1876|poging in 1876 om te komen tot een zelfstandige ''gemeente Liessel, Neerkant en Helenaveen'']] strandde. De enige zelfstandigheid die Liessel had gekregen, was de oprichting van een [[parochie Liessel|eigen parochie]] in 1851 (St. Willibrordus-parochie) met de stichting van een nieuwe kerk (1901), het [[Sint-Antoniusklooster]] en een school. Op de plek van de vroegere [[Sint-Hubertuskapel (voor 1903)|Hubertuskapel]] (in 1851 verheven tot [[Sint-Willibrorduskerk (Liessel)|Willibrorduskerk]]), afgebroken in 1903, werd het [[patronaat]] gebouwd. Dat staat nu bekend als gemeenschapshuis [[De Kastanje]].

 
<gallery>
Bestand:09.424.jpg
Bestand:09.409.jpg
Bestand:20.204.jpg
Bestand:08.639.jpg
Bestand:09.421.jpg
Bestand:00.108.jpg
Bestand:09.434.jpg
Bestand:20.206.jpg
</gallery>

Foto's: collectie [[Oudheidkamer]]

<imagemap>
Image:21.596.jpg|thumb|centre|600px|Meisjesschool 5e klas 1951.<br> Ga met de muis over de foto voor de namen.<br> Foto: collectie P. Jegerings

rect 294 85 336 152 [[?|Ans van Duijnhoven]]
rect 405 86 462 151 [[?|Mieb Mennen]]
rect 482 82 536 174 [[?|Mien van de Waarsenburg]]
rect 559 94 617 172 [[?|Jo Aarts]]
rect 667 90 728 159 [[?|Ciska van Lierop]]
rect 31 185 88 271 [[?|Annie van Seccelen]]
rect 130 181 190 265 [[?|Annie Simons]]
rect 227 177 294 266 [[?|Bertha Welten]]
rect 323 156 379 240 [[?|Nelly Smits]]
rect 395 191 448 259 [[?|Riet Giebelen]]
rect 466 184 525 267 [[?|Agnes van Someren]]
rect 545 191 607 275 [[?|Jo van Seccelen]]
rect 638 187 690 257 [[?|Mia van Someren]]
rect 718 172 769 243 [[?|Annie Vennen]]
rect 795 152 857 248 [[?|juffrouw Joosten (Meijel)]]
rect 927 156 987 246 [[?|Nolda van Neerven]]
rect 97 279 153 361 [[?|Truus Manders]]
rect 185 303 240 367 [[?|Fieke van de Mortel]]
rect 287 285 344 347 [[?|Willy Hoeben]]
rect 384 283 442 345 [[?|Rieki Hoeben]]
rect 463 289 515 354 [[?|Lies van Leunen]]
rect 537 281 595 351 [[?|Nelly Strijbosch]]
rect 623 287 672 356 [[?|Tina Veldhuijzen]]
rect 705 288 757 354 [[?|Hannie Verbugt]]
rect 784 284 847 356 [[?|Nella van Heugten]]
rect 868 270 934 349 [[?|Fien van Heugten]]
rect 161 386 213 462 [[?|Tineke Giebers]]
rect 229 371 284 436 [[?|Jaan van Haandel]]
rect 326 380 388 447 [[?|Gerda van Oosterhout]]
rect 426 370 490 445 [[?|Annie van Lieshout]]
rect 517 378 579 456 [[?|Dientje Keunen]]
rect 599 372 654 449 [[?|Ciska Janssen]]
rect 668 367 738 441 [[?|Mien Janssen]]
rect 856 368 931 456 [[?|Lies Janssen]]

desc bottom-left
</imagemap>

==Bezienswaardigheden==
*Aan de [[Hoofdstraat]] staat [[De Volksvriend (Liessel)|De Volksvriend]], een ronde stenen beltmolen uit 1903 die geheel is gerestaureerd.
*De ''Willibrorduskerk'' is een neogotische kerk uit 1901 van [[Caspar Franssen]]. De glas-in-loodramen zijn na de [[Tweede Wereldoorlog]] vervaardigd door [[Pieter Wiegersma]]. Ook zijn er neogotische altaren uit houtsnijwerk van de hand van de Roermondse kunstenaar [[Jozef Thissen]].
*Aan de [[Molenweg]] staat de ''Sint-Hubertuskapel'' uit 1984.

==Economie==
In Liessel bevindt zich een kalkzandsteenfabriek, die tot 2006 de enige van Noord-Brabant was. De fabriek in Liessel stond bekend onder de naam [[Hoogdonk]] en werd overgenomen door de Duitse groep ''Xella''. Sindsdien heet de fabriek [[Xella Hoogdonk]]. Het voor de fabricage van kalkzandsteen geschikte zand wordt hier gewonnen uit thans circa 30 ha grote putten net achter de [[Peelrandbreuk]] tot een diepte van circa 30 meter.

==Historische misvattingen==
Informatie die in literatuur als ''[[Reizen door de Oude Peel]]''<ref>Janssen, Th., 2001-2007. Reizen door de Oude Peel. 3 delen. Eigen uitgave, Sevenum</ref> (geschreven door [[Theo Janssen]], een amateur-historicus uit Sevenum) en op sommige websites voorkomt, zoals ware het [[Blokhuis (Liessel)|Blokhuis]], een versterkt huis uit de 16e eeuw, en een gilde (15e eeuw) aanwijzingen voor een nederzettingspatroon in de 8e eeuw, is vatbaar voor ernstige twijfel en wetenschappelijk niet houdbaar. Het is vooralsnog onbekend of Liessel al vóór het jaar 1100 een min of meer vaste nederzetting kende.<ref>ARCHIS, informatiesysteem van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed</ref> Ook de vermelding op websites en een informatiebord in het dorp dat Liessel al in het jaar 711 genoemd zou worden, rust op een misverstand. De betreffende oorkonde stamt uit de periode 712-714 en betreft met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid Diessen, niet Liessel.<ref>Camps, Oorkondenboek van Noord-Brabant</ref>

==Zie ook==
*[[Lijst van heren van Liessel|Heren en vrouwen van Liessel]]

==Promotiefilm==
In november 2011 werd op initiatief en in opdracht van [[woningbouwvereniging Bergopwaarts]] de promotiefilm "Liever Liessel" geproduceerd.
<center>{{#widget:YouTube|id= 9sXXw3UtKDo}}</center>

==Geografie==
<center>
{{
#display_point:
service=googlemaps
|address=Liessel
|zoom=11
|height=300
|width=600
|type=hybrid
}}
</center>

==Liesel Ale in Denemarken==
Bijzonder is wel dat dicht bij het vliegveld van Kopenhagen in een nieuwbouwwijk een straat naar Liessel is genoemd, de [http://maps.google.nl/?&q=Liesel_ale Liesel Ale]. Weliswaar is de plaatsnaam foutief met één s geschreven, maar gezien de naamgeving van de andere straten, waaronder de parallel lopende  ''Bakel Ale'', is ongetwijfeld ons Liessel bedoeld.

==Externe links==
*[http://www.liesselonline.nl Website Liessel]
*[http://www.deurne.nl/ Officiële website van de gemeente Deurne  ]
*[http://pe-stwillibrordus.dse.nl/ Kerk]
*[http://liessel.startkabel.nl/  Liessel.startkabel.nl]

{{Appendix}}
[[categorie:Dorp]]
[[categorie:toponiem]]