Bewerken van Sint-Willibrorduskerk (Deurne)

{{Infobox gebouw
| naam          = r.k. kerk Sint-Willibrordus
| afbeelding    = 01.874.JPG
| tekst         = 
| locatie       = Markt 9, Deurne
| gebruik       = rooms katholieke kerk
| start         = 11e eeuw
| hoogte top    = 
| status        = 
| bouwstijl     = gotiek, neogotiek
| bouwkosten    = 
| hoogte dak    = 
| monumentnummer= 12372
| monumentstatus= Rijksmonument
| verdiepingen  = 
| liften        = 
| architect     = P.J.H. Cuijpers (restauratie en uitbreiding 1881-1884), J. Deltrap (verbouwing 1961-1964)
| eigenaar      = Parochie van de H. Willibrordus
| ingenieur     = 
| aannemer      = 
| ontwikkelaar  = 
}}
[[Bestand:27.563.jpg|thumb|330px|De kerk gezien vanaf het kerkhof.<br> <small>foto collectie gemeente Deurne</small>]]
[[Bestand:14.833.jpg|thumb|330px|De grafsteen van Hendrick van Doerne en zijn familie, tegenwoordig in de noordelijke zijtoren van de St. Willibrorduskerk, januari 2004.<br> <small>foto collectie Pierre van de Meulenhof</small> ]]
[[Bestand:14.796 a.jpg|thumb|330px|Op deze groepsfoto is een van de later verwijderde toegangsdeuren nog duidelijk zichtbaar.<br><small>foto collectie Thea Mansvelders-Vullings</small>]]
[[Bestand:18.580.jpg|thumb|250px|Jasper Berkers handhaafde, als eerste suisse, de orde in de kerk van Deurne.<br><small>foto collectie Jan Joosten</small>]]
[[Bestand:Restauratie orgel Williborduskerk.jpg|thumb|250px|Restauratie van het orgel in 2011.]]
De '''Sint-Willibrorduskerk''' in Deurne is een gotische kerk met elementen uit de neogotiek en is gelegen aan de [[Markt 9]]. 

== Geschiedenis ==
Bij restauratiewerkzaamheden aan het begin van de jaren zestig van de twintigste eeuw werden romaanse muurresten aangetroffen. Mogelijk betreft het hier muurwerk van de kerk, zoals die in 1069 in een pauselijke oorkonde wordt vermeld. Deze oorkonde is een bevestiging dat de kerk in bezit van de [[abdij van Echternach]] was. Het is geen schenkingsoorkonde, zoals wel eens abusievelijk wordt vermeld. Toch is de eerste kerk op deze plek zeer waarschijnlijk niet veel ouder dan de elfde eeuw.

In de eeuwen erna kwam de huidige kerk tot stand. Het gotisch hoogkoor, dat oorspronkelijk nog hoger was dan het middenschip, vertoont qua metselwerk opmerkelijke overeenkomsten met het [[Groot Kasteel]]. Omdat dat gebouw op kort voor 1400 wordt gedateerd, kan dat ook  voor het hoogkoor gelden.

== Restauraties ==
Door de [[brand van 3 februari 1737]] na blikseminslag gingen de toren met de daarin hangende klokken verloren. De gerepareerde toren. eigendom van de gemeente, kreeg in 1870 een bliksemafleider.<ref>In de raadsvergadering van 6 november 1869 werd de begroting met 300 gulden verhoogd om daarvan de bliksemafleider aan te schaffen en te plaatsen.</ref>

Tussen 1881 en 1884 werd door Pierre Cuijpers een omvangrijke restauratie geleid. Aan de toren werden twee zijtorens toegevoegd. Tijdens de restauratie stortte het middeleeuws gewelf van het middenschip in, waardoor het gehele middenschip (uitgezonderd de pilaren) werd vervangen. Het werd op dezelfde hoogte als het hoogkoor gebracht. Deze "restauratie" leidde mede tot het verdwijnen van enkele grafzerken, waaronder die van ''[[Jacob Geurts]]'', een in 1670 in de huidige [[De Wever]] vermoorde [[schepen]]. Een klein gedeelte van deze grafzerk dient nog als drempel onder de deur tussen het priesterkoor en de gang naar de sacristie.

Bij de restauratie van 1883 werd in het priesterkoor een fraaie mozaïekvloer gelegd. Voor het hoofdaltaar is daarin de tekst verwerkt:
:''sancti vicavi locum istum ut sit nomen meum ibi in sempiternum et permaneant oculi mei et cor meum''
:''ik heb deze plaats geheiligd opdat mijn naam hier voor eeuwig is en opdat mijn ogen en mijn hart hier blijven''<ref>Met dank aan Jan van Lierop en Piet Bouwmans voor de vertaling</ref>

De vloer werd in Engeland (Broseley, Shropshire) gemaakt door de firma Bentball Geometrical Mosaic Works en kostte 735 gulden. 

Bij de bevrijding in 1944 raakten het leistenen kerkdak en de toren beschadigd. De herstelwerkzaamheden werden in 1945 uitgevoerd door A.J. Meulendijks & Zonen uit Helmond.<ref>De nota van 306,70 gulden voor 750 leien van 28x18 cm, de benodigde leinagels en leihaken en 16 dagen arbeidsloon is bewaard gebleven (collectie EW-803).</ref>

Bij de restauratie van omstreeks 1963 onder leiding van architect [[Jos Deltrap]] werden de spitsen van de zijtorens verlaagd en een angelustorentje op het hoogkoor verwijderd. De ingangen in de zijtorens werden dichtgemetseld en aan de zijkanten werden nieuwe aluminium ingangspartijen gecreëerd. De teruggevonden grafsteen van [[Hendrick van Doerne (15e eeuw)|Hendrick van Doerne]], overleden in 1508, en Christina van Hemert, overleden in 1499, eigenaren van het [[Groot Kasteel]], werd herplaatst in de noordelijke zijtoren en aldaar in beton of cement gegoten. Daardoor is het onmogelijk deze steen in de toekomst nog te verplaatsen.

In opdracht van monumentenzorg werden ook een groot aantal [[muurschilderingen in de Sint-Willibrorduskerk in Deurne|muurschilderingen]], in 1902 aangebracht door Theodoor Hermsen uit Den Bosch, verwijderd. Deze schilderingen waren aangebracht op praktisch alle muren en plafonds van de kerk. Het priesterkoor is behouden gebleven zodat men daar de schilderingen nog kan zien. Een regionale krant wijdde op 4 oktober 1963 een artikel aan de toen onder witkalk verdwenen kunst van Hermsen onder de kop ''In St. Willibrorduskerk heerst thans weer "de tirannie van den allen geest doodenden witkwast".''

De laatste restauratie tot nu toe startte in 2001. Behalve een algehele opknapbeurt voor het gebouw, werd de [[Grafkelder in Sint-Willibrorduskerk van Deurne|grafkelder]] onder het priesterkoor heropend en archeologisch onderzocht, en werden de gewelven van middenschip en hoogkoor toegankelijk gemaakt. In een laatste fase zullen ook de moderne aluminium ingangen worden vervangen door een passende entreepartij.

Links vóór in de kerk, aan de vrouwenkant zoals men het vroeger noemde, stond het Onze Lieve Vrouwe altaar. Op het altaar waren twaalf geschilderde geheimen van de rozenkrans afgebeeld en drie gebeeldhouwde. In het midden was een paneel met grotere beelden met de voorstelling van Onze Lieve Vrouw waar zij de rozenkrans overhandigt aan de Heilige Dominicus. Na de restauratie werd het altaar niet meer teruggeplaatst.

Rondom de kerk bevindt zich het restant van een [[Begraafplaats r.-k. kerkhof Deurne-centrum|begraafplaats]], gesloten in de jaren zestig. De oudste grafzerken dateren uit de negentiende eeuw; de meerderheid uit het midden van de twintigste eeuw. Rond deze begraafplaats zijn ook nog enkele [[Kerkhofmuren Sint-Willibrorduskerk (Deurne)|kerkhofmuren]] bewaard gebleven.

In het altaar van de kerk bevindt zich een reliekhouder met een groot aantal relieken. Voor de beschrijving daarvan zie onder [[reliek]]en.

==Suisse==
Het kerkbestuur stelde in 1953 een suisse aan. Dat was [[Elias Antonius Berkers (1903-1980)|Jasper Berkers]].<ref>1953 Archief Willibrordusparochie Deurne-centrum inv. nr. II-IX.D</ref>

==Willibrordusbeeld==
Het Willibrordusbeeld inclusief console kwam, na sluiting van de [[Gerarduskerk]] in de Walsberg, in de Sint-Willibrorduskerk terecht. Het houten beeld met nieuwe polychromie staat onder het [[Orgel in Willibrorduskerk Deurne|orgelbalkon]]. De linkerhand staat een beetje vreemd omdat deze waarschijnlijk anders heeft gezeten en hij op deze hand een kerkje gedragen heeft.

Het beeld komt oorspronkelijk uit de kerk van Kessel en werd door [[Henricus Wilhelmus Roes (1864-1941)|pastoor Roes]] aangekocht op 21 september 1934. Roes was pastoor in Kessel voordat hij als pastoor naar Deurne kwam. Hij kocht van het kerkbestuur aldaar vijf beelden voor zeventig gulden.

[[Willibrordus]] staat hier afgebeeld met een bierton of wijnvat. Het verhaal gaat dat hij in Echternach een wijnvat vulde totdat het overliep door in de wijnkelder zijn staf in de ton te laten zakken waarin nog een beetje wijn zat.

Willibrordus zorgde ergens onderweg voor een overvloed aan wijn voor bijna veertig man door de vier kleine reisflessen van zijn gezellen te zegenen. Ook mochten een twaalftal bedelaars drinken uit de wijnflessen zonder dat die leegraakten. Willibrordus is niet voor niets de patroonheilige van de caféhouders.

In de kerk bevindt zich ook een [[Orgel in Willibrorduskerk Deurne |Smits-orgel]]''.

Zie ook:
*[[Pastoors van de parochie Deurne]]
*[[Kapelaans van de Sint-Willibrordusparochie (Deurne)|Kapelaans van de Sint-Willibrordusparochie Deurne]]

Videofilm Youtube: "Willibrorduskerk van steen tot steen ":
<center>{{#widget:YouTube|id= tAqEtLqzct4}}</center>
<gallery caption="Interieur in 1901" widths="300" heights="500">
File:Interieur Sint-Willibrorduskerk Deurne-centrum priesterkoor noodzijde 1901.jpg
File:Interieur Sint-Willibrorduskerk Deurne-centrum zijaltaar zuidzijde 1901.jpg
File:Interieur Sint-Willibrorduskerk Deurne-centrum priesterkoor zuidzijde 1901.jpg
</gallery>
<gallery widths="300" heights="300">
File:Interieur Sint-Willibrorduskerk Deurne-centrum middenschip noordzijde 1901.jpg
File:Interieur Sint-Willibrorduskerk Deurne-centrum gewelf boven het altaar 1901.jpg
File:Interieur Sint-Willibrorduskerk Deurne-centrum midenschip zuidzijde 1901.jpg
</gallery>
<gallery caption="Interieur voor de restauratie van 1960" widths="200" heights="300">
Bestand:27.558.jpg|
Bestand:27.559.jpg|
Bestand:27.561.jpg|
Bestand:27.560.jpg|
Bestand:27.562.jpg|
</gallery>
<gallery caption="Interieur na de restauratie van 1960" widths="200" heights="300">
Bestand:10.179.jpg|
Bestand:10.178.jpg|
Bestand:10.177.jpg|
</gallery>
{{Appendix|2=
*  [http://www.foto360.rkcn.nl/Kerkensite/index.php?page=c144 Virtuele 3D rondleiding in de Deurnese kerk]
----
{{references}}
}}

[[Categorie:Kerkgebouw]]
[[categorie:Rijksmonument]]
{{DeurneWiki_TR_plekke_poi
|Omschrijving=De Sint-Willibrorduskerk in Deurne-centrum dateert waarschijnlijk van de 11e eeuw of kort daarvoor. In de loop der eeuwen is de kerk herhaaldelijk verbouwd en uitgebreid. De bekende architect Pierre Cuypers zorgde rond 1883 voor een ingrijpende verbouwing.  Opmerkelijk zijn de grafcrypte onder het priesterkoor, het recent gerestaureerde Smitsorgel uit 1838 en de schilderijen van Hans van Hoek en het drieluik van Hendrik Wiegersma.
|Naam=Sint-Willibrorduskerk (Deurne)
|Wereld=DeurneWiki_TR_Plekke_POI
|Plaatje=01.874.JPG
|Lokatie=51.464255, 5.794934
}}