Heitveldweg 28

Heitveldweg 28
Locatie
adres	Heitveldweg 28
wijk	Achterste Beersdonk
plaats	Vlierden-Brouwhuis
adres na 1954	Brouwhuisweg 28 (1955-1967)
1921-1954	V.104 B.10
1880-1890	B.10
1869-1879	B.11a, B.11

De Achterste en Voorste Beersdonk op de Chromotopografische Kaart des Rijks, 1921. Op de Achterste Beersdonk zien we in het midden van het gehucht, aan de zuidzijde van de weg, een cluster van twee haaks op de weg gebouwde boerderijen. Aan de overzijde van de weg zien we Heitveldweg 28. De Astense Aa stroomde net buiten het kaartbeeld aan de zuidzijde.

Heitveldweg 28, 21 januari 1984. Collectie Heemkundekring Helmond-Peelland.

Heitveldweg 28 vanuit het zuidwesten, 14 juni 2001.

Heitveldweg 28 vanuit het zuidoosten, 14 juni 2001.

Heitveldweg 28, na de brand, circa 2004-2005.

Heitveldweg 28 was een adres op de Achterste Beersdonk in Vlierdens Brouwhuis.

Bewonings- en ontwikkelingsgeschiedenis van de boerderij

Stichting in de Nieuwe Erven (1799-1875)

Het eerste boerderijtje in deze zogenaamde Nieuwe Erven (ontginningen van de gemeint) werd gesticht door Theodorus Timmermans (1755-1828), nadat die in 1799 van de gemeente Vlierden een perceel (heide)grond had gekocht. Op 16 september 1814 verkocht hij de grond met het huis aan Jan Klerks, die in 1832 nog eigenaar was. Dit boerderijtje stond wat verder van de weg dan het latere pand.

Nieuwbouw en uitbating als herberg (1875-1971)

Het pandje aan de Heitveldweg werd vermoedelijk in of kort voor 1869 gebouwd als kleine boerderij. Het pandje met het aanvankelijke adres B.11, na sloop van het achtergelegen pand omgenummerd naar B.10 en later bekend als V.104, kende vele bewoners.

In het bevolkingsregister, dat per 1 december 1869 startte, werden Dirk van Woensel (1839-1923) en zijn vrouw als eerste bewoners genoemd van het adres B.11a, later hernummerd naar B.11. Bij een brand van 1 mei 1875 ging het huis, dat nog eigendom was van zijn vader Mathijs van Woensel uit Beek en Donk, in vlammen op. Het is onduidelijk of het oude pand afbrandde en een nieuw, op enige afstand van het oude aan de weg, werd gebouwd, of dat sprake was van brand in de reeds enkele jaren eerder voltooide nieuwbouw. Zowel voor als na de brand hield Dirk van Woensel herberg in het pand.

In juni 1884 was Dirk van Woensel inmiddels zelf eigenaar van het huis en bood het tijdens een openbare verkoop te koop aan. De Somerense landbouwer Johannes Martens werd voor 850 gulden de nieuwe eigenaar. Van Woensel vertrok naar Helmond en de nieuwe bewoner werd de landbouwer Johannes Beks (1833-1917) met zijn gezinnetje. Ook hij bleef herberg houden.

In januari 1909 vertrok hij, na het overlijden van zijn zoon, naar zijn geboorteplaats Nuenen en werd het gezin van Joannes van Kol (1883-1950) de nieuwe bewoner, als huurder van de nieuwe eigenaar Karel Manders (1840-1918). Amper een jaar later vertrok het gezin naar Asten en kwam het gezin van Godefridus van der Steen (1861-1945) vanuit Helmond naar de Achterste Beersdonk. In maart 1918 vertrok ook dit gezin naar Asten.

De pas gehuwde Martinus Manders (1874-1959) werd in april 1918 de nieuwe bewoner. Hij woonde er, tot hij kort na 1920 naar zijn ouderlijk huis er tegenover kon verhuizen.

Na 1909 was het huis enige tijd niet meer als herberg in gebruik. Het herbergbedrijf langs de route van Vlierden naar Brouwhuis werd in 1923 wel voortgezet door bewoner Marinus Maas (1897-1986). Zijn familie bewoonde het pand vermoedelijk tot 1971.

Een burgerwoonhuis (1971-2006)

Op 28 augustus 1971 werd de volgende advertentie in De tijd: dagblad voor Nederland geplaatst:

TE KOOP IN BROUWHUIS (Gem. Helmond) Uniek gelegen en goed gerestaureerd BOERDERIJTJE aan de Heitveldweg 28 te Brouwhuis. Dit boerderijtje is bijzonder fraai gelegen aan de rand van uitgestrekte bossen langs de verharde weg Brouwhuis (Gem. Helmond) en Vlierden. Het boerderijtje bevat 4 kamers, keuken, badkamer en garage, grote zolder en kelder. Totale grondopp. is 5930 m 2. Aanvaarding: direct. Koopprijs: ƒ 65.000,— k.k.

Koper waren de Helmondse huisarts Willebrordus (Wim) Dille (1924-2009) en zijn vrouw M.A.J. (Marianne) Dille-Roukens (1928-2013). Na hun pensionering verhuisden zij, waarna hun dochter Mieke en haar partner Han Meeuwsen het huis betrokken. Mogelijk verbouwden zij het huis tussen 1984 en 2000 ingrijpend; op de foto's hiernaast is het verschil tussen de situatie in 1984 en die in 2001 duidelijk te zien. Han en Mieke bleven er met hun twee zonen wonen tot aan de verkoop aan de gemeente Helmond ten behoeve van de aanleg van het Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant. Het perceel met huis, sectie X nummer 1439, groot 5.930 vierkante meter, werd voor 1.350.000 gulden aan de gemeente Helmond verkocht. Het besluit daartoe van de gemeenteraad van Helmond viel op 7 september 1999.

Het gezin Meeuwsen vertrok daarna, evenals enkele buurtgenoten, naar de Stegen in Asten.

Bouwkundige karakterisering

Heitveldweg 28 is gebouwd als kleine langgevelboerderij, met haar lange gevel naar de straat gericht. In het linker gedeelte bevond zich de voormalige stal, in het rechter deel het woonhuis. Het gebouw was éénbeukig, en kende een - althans in 2000 - niet-overwelfde kelder. Rond het kelderraam was in de achtergevel nog oud metselwerk aanwezig. Het plafond van de kelder was van hout. Het stalgedeelte was oorspronkelijk tweebeukig van opzet met een zijbeuk, waaraan een stal onder lessenaarsdek is toegevoegd.

Het huis is gebouwd in handgevormde bakstenen met een formaat van 21-23 x 10,5-11 x 5,5-6, waarbij 10 lagen 71 cm hoog waren. Gemetseld is in kruisverband, en onder de daklijst was een muizetandlijst aanwezig.

Tussen 1984 en 2000 moet een ingrijpende verbouwing hebben plaatsgevonden. De rechter zijgevel, linker zijgevel en delen van de achtergevel werden daarbij opnieuw opgetrokken. In de linker zijgevel was onderin de plint nog oud metselwerk in kruisverband aanwezig. Ook de kap werd volledig vernieuwd. Daarbij werden drie dakkapellen aangebracht. Ook moeten de vensters en deuren door moderne exemplaren in romantische stijl vervangen zijn. Daarbij werd voor zover zichtbaar één origineel kozijn met 16-ruits schuifraam gespaard. De schoorsteen werd vanaf de grond in machinale baksteen opgetrokken. Ook in het interieur is grondig verbouwd. De muren van de kamer rechtsvoor waren in betonsteen opgetrokken, en de binnenzijde van de buitengevels was volledig met moderne steen beklampt. De balklagen waren volledig vernieuwd, en ook de indeling van het interieur en de trap waren van recente datum.

Voor het huis stonden 3 oude leilinden. De oude put was bij de verbouwing volledig opnieuw opgebouwd en van een dakje voorzien. In de tuin stond verder een varkensschuur van na de Tweede Wereldoorlog.

Vanwege de ingrijpende verbouwingen adviseerde het Nijmeegse MonumentenAdviesBureau dan ook dat de score op de meeste criteria te laag was om een plaatsing op een rijks- of gemeentelijke monumentenlijst te rechtvaardigen.

Voor de afbraak werd er een publieke discussie gevoerd over behoud en de monumentale waarde van het pandje. Onderzoek van het Monumenten Advies Bureau uit Nijmegen had echter reeds in augustus 2000 aangetoond dat er zo grondig aan het huis was verbouwd dat er van monumentale waarden nauwelijks nog sprake was. Overigens werd zowel in de publieke discussie als in het rapportje van MAB gesproken over een hogere ouderdom, tot wel 250 jaar, dan feitelijk het geval was. Ook de naam die in deze discussie viel, In d'n handdoek, was vermoedelijk van heel recente oorsprong.

Waarschijnlijk begin 2002 werd het pand afgebroken ten behoeve van de uitbreiding van Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant. Kort voor 8 december 2001 werd het nog door een uitslaande brand getroffen.

Bronnen, noten en/of referenties